Mavzu: Ikkilamchi og‘izlilar (Deuterostomata). Ignaterililar (Echinodermata) tipi. Dengiz tipratikanlari

Nerv sistemasi. 
Dengiz yulduzlarida ektonevral, giponevral va aboral nerv sistemalari 
bo’ladi. Asosiy ektonevral sistema og’izoldi nerv halqasi va uni qo’llar bo’ylab ketuvchi radial 
nerv tolalaridan iborat. Bu sistemadan biroz yuqorida giponevral sistema joylashgan bo’lib, u 
aboral nerv sistemasi bilan birga, ektonevral sistemaga nisbatan ancha kuchsiz rivojlangan. 
Ektonevral nerv sistemasi asosan sezgi vazifasini bajarsa, giponevral va aboral nerv sistemalari 
hayvon harakatini boshqaradi.
Sezgi organlari. 
Ambulakral oyoqlar va qo’llar uchidagi kalta paypaslagichlar tuyg’u 
vazifasini bajaradi. Shuningdek paypaslagichlar asosidagi bittadan oddiy ko’zlar yorug’likni 
sezadi.
Jinsiy sistemasi. 
Dengiz yulduzlari ayrim jinsli va jinsiy organlari sodda tuzilgan. Jinsiy bezlar 
shingilsimon shaklda qo’llar asosida joylashgan. Ularning chiqarish yo’li qo’llar oralig’iga 
ochiladi. Urug’lanish suvda.
Urug’langan tuxum to’la va tekis maydalanadi. Blastulasi kipriklar bilan qoplangan uning 
pastki qutbi ichkariga botib kiradi va endodermal o’rta ichak hosil qiladi. Mezoderma endodermal 
o’rta ichak hujayralarining blastoselga ko’chishi tufayli hosil bo’ladi. Ichakning yuqori berk uchi 
ajralib chiqib selomni hosil qiladi. Gastrulaning bir qismi oldingi ichakni hosil qiladi, uning 
blastopori orqa chiqaruv teshigiga aylanadi. Haqiqiy og’iz esa entodermaning botib kirishi tufayli 
shakllanadi. Shunga binoan ignatanlilar ikkilamchi og’izlilar 
(Deuterostomia) 
guruhiga kiradi. 
Ignatanlilarning lichinkasi dastlab ikki tomonlama simmetriyali bo’ladi. Nurli simmetriya esa 
keyinroq paydo bo’ladi. Bunday nurli simmetriya selom bo’shlig’ining birnecha qismga bo’linib, 
undan ambulakral va boshqa selom sistemalarining paydo bo’lishi natijasida kelib chiqadi. Dengiz 
yulduzlarida regenerasiya xususiyati juda yaxshi rivojlangan. Hatto bitta nur (qo’l) dan butun tana 

---

shakllanadi. Ba’zan butun tana bo’laklariga bo’linib, har birbo’lakdan butun tana tiklanadi. Bu 
jinssiz ko’payishga o’xshab ketadi.