Mavzu. Fizik kimyo. Termodinamika va termokimyo. Elektrokimyo

1 

+ Q

2 

Gess  qonuni  fiziologiyada  katta  ahamiyatga  ega  organizmda  ovqat  maxsulotlar 

oksidlanganda  qancha  energiya  chiqishi  shu  qonun  asosida  xisoblab  topiladi  va  ovqatlarning 

kaloriyaliligi hamda to’yimligi aniqlanadi. 

     Masalan, glyukozaning bevosita oksidlanishida 2817,7 KJ issiqlik chiqadi. 

 

                               C

6

N

12

O

6 

Q 6O

2



 6SO

2

 Q 6N

2

O Q 2817,7 KJ 

 

1.Eritmalarning  elektr  o‘tkazuvchanligi.  Fizik  kimyoning  kimyoviy  energiyani  elektr 

energiyaga,  elektr  energiyasini  kimyoviy  energiyaga  aylanishi  bilan  bog‘liq  bo‘lgan 

qonuniyatlarni  o‘rganadigan  bo‘limi  elektrokimyo  deb  ataladi.  Elektrokimyo  katta  amaliy 

ahamiyatga  ega  bo‘lib,  elektroliz,  elektr  o‘tkazuvchanlik  va  elektr  yurituvchi  kuchlar  haqidagi 

ta’limotlarni o‘rganadi. 

Barcha  moddalar  elektr  o‘tkazuvchanligi  jixatidan  o‘tkazgich,  yarim  o‘tkazgich  va 

izolyatorlarga  bo‘linadi.  O‘tkazgichlarning  o‘zi  1  tur  va  2  tur  o‘tkazgichlarga  bo‘linadi.  1  tur 

o‘tkazgichlarga  barcha  metallar  va  ularning  qotishmalari  kiradi.  2  tur  o‘tkazgichlarga 

elektrolitlarning –( tuzlar, kislotalar va asoslarning) eritmalari kiradi. Bularda elektr toki elektrolit 

ionlari orqali uzatiladi, natijada modda kimyoviy jixatdan o‘zgaradi. 

Moddalarning  tashqi  elektr  maydon  ta’sirida  elektr  tokini  o‘tkazish  xususiyati  elektr 

o‘tkazuvchanlik  deyiladi.  Eritmalarning  elektr  o‘tkazuvchanligi  elektrolitik  dissotsialanish 

natijasida eritmada paydo bo‘lgan ionlar tufaylidir. Eritmalarda elektr zaryadini tashuvchilar ionlar 

bo‘lgani  sababli,  eritmaning  elektr  o‘tkazuvchanligi  ionlarning  kontsentratsiyasiga  to‘g‘ri 

proportsional  bo‘ladi.  Elektr  o‘tkazuvchanlik  vaqt  birligi  ichida  elektrolit  orqali  o‘tgan  elektr 

miqdori  bilan  o‘lchanadi.  Elektr  o‘tkazuvchanlik  qarshilikka  teskari  kattalik.  Shuning  uchun 

qarshilik  (R)  o‘tkazgichning  uzunligi  (l)  ga  to‘g‘ri  va  ko‘ndalang  kesimiga  (S)  ga  teskari 

proportsional bo‘ladi.    - solishtirma qarshilik. 

R =



\S 

Solishtirma qarshilikka teskari qiymat (1/ S) solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik deyiladi.  

 

Solishtirma elektr o'tkazuvchanlikning ionlar  kontsentratsiyasiga bog‛liqligi. 

Ionlarning kontsentratsiyasi qanchalik yuqori va ularning absolyut tezligi qancha  atta bo‘lsa, 

solishtirma o‘tkazuvchanlik shuncha yuqori bo‘ladi.   

---

Solishtirma  elektr  o‘tkazuvchanlik  kontsentratsiya  ortishi  bilan  ma’lum  maksimum 

qiymatga qadar ko‘payib boradi, shundan keyin ionlar orasidagi o‘rtacha masofa kamayishi bilan 

ionlararo  ta’sir  kuchlari  ortganligidan  ionlarning  harakatchanligi  kamayishi  sababli,  solishtirma 

elektr  o‘tkazuvchanlik  ham  kamaya  boshlaydi.  Shu  sababli,  elektr  o‘tkazuvchanlikni  o‘rganish 

uchun ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlik (



) tushunchasidan foydalaniladi. U berilgan eritmada 1 

gr  ekv.  elektrolitdan  hosil  bo‘lgan  ionlarning  o‘tkazuvchanligini  ko‘rsatadi  va  quyidagicha 

ifodalanadi. 



= 1000   x/s

       bunda, 

x - solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik, 

s - eritmaning gr ekv./l da ifodalangan kontsentratsiyasi. 

Demak, ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlik elektrodlar orasidagi masofa 1 sm bo‘lganda 

tarkibida 1 gr ekv. erigan modda bor eritmaning elektr o‘tkazuvchanligidir. 

Eritmalarda elektr zaryadni tashuvchilar ionlar bo‘lganligi sababli eritmaning elektr 

o‘tkazuvchanligi ionlarning kontsentratsiyasiga to‘g‘ri proportsional bo‘ladi. 

Kolraush qonuniga asosan, eritma cheksiz suyultirilganda ekvivalent elektr 

o‘tkazuvchanligi kation va anionlar harakatchanligining yig‘indisiga teng bo‘ladi. 

