Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Dunyoni bilish
– bu nafaqat nazariy, balki hayotiy, amaliy jarayondir.
Falsafiy nuqtai nazardan qaraganda, insoniyatning amaliyoti – bu insoniyatning
tabiatni ongli ravishda va maqsadga muvofiq tarzda o‘zgartirishga qaratilgan
faoliyatidir, bu insoniyatning ijtimoiy-tarixiy sharoitlar bilan birga qaralgan mehnat
jarayonidir. Amaliyot hamisha ijtimoiy harakterda bo‘ladi, kishilar o‘rtasidagi aloqa
va munosabatlarsiz amaliyot bo‘lishi mumkin emas. Amaliyot tarixiydir, u qurshab
turgan tabiatni ham, insonning o‘zini ham, kishilarning turmush sharoitini ham
o‘zgartirishdan iborat.
Gnoseologik kategoriya sifatida amaliyot sub’ekt bilan ob’ekt o‘rtasidagi
shunday munosabatni ifodalaydiki, bunda sub’ekt ob’ektni biron-bir jihatdan
o‘zgartirish maqsadida unga ongli ravishda ta’sir ko‘rsatadi. Amaliy faoliyat
jarayonida, ob’ektning o‘zgarishi ta’siri ostida sub’ekt ham o‘zgaradi, uning amaliy
qobiliyati va malakasi chuqurlashadi, fikrlash doirasi kengayadi, ongi va xotirasi
boyiydi, dunyoqarashi o‘zgaradi.
Amaliyot nazariy bilimdan yuqori turadi. U nafaqat umumiylik, balki bevosita
voqelik xislatiga ega. Amaliyotda asosiy qarama-qarshiliklar – ideal qarama-qarshilik
(sub’ektiv reallik sifatida) va moddiy qarama-qarshilik (ob’ektiv reallik sifatida) –

---

birga qo‘shilishadi. Amaliyot – bu voqelikni insoniyat oldida turgan maqsadlarga
muvofiq tarzda uzluksiz o‘zgartirish jarayonidir. Agar jamiyatda biron-bir amaliy
ehtiyoj paydo bo‘lsa, bu bilish jarayoniga o‘nlab universitetlarga qaraganda ko‘proq
asos bo‘ladi, chunki amaliyot ehtiyojlari ilmiy bilishning o‘zini olg‘a siljitadi.
Amaliyot bilish jarayoniga boshidan oxirigacha «amaliyot – nazariya, yana
amaliyot – yana nazariya» tarzidagi formula bo‘yicha kirib borib uni boyitadi.
Amaliyotdan ajralgan bilish bo‘lishi mumkin emas. Faqat amaliyotgina u yoki bu
nazariyaning to‘g‘ri yoki noto‘g‘riligini ko‘rsatib beradi. Amaliyot o‘zgarmas emas,
fan yutuqlari tufayli u doimo takomillashib, boyib va rivojlanib boradi. Bilish va
amaliyot bir-biridan ajralmasdir. Amaliyot bilish haqiqatligining asosiy nuqtasi,
harakatlantiruvchi kuchi, maqsadi va mezonidir.