Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

sxolastikasi vakillari
(Buyuk Albert, Anselm Kenterberiyskiy) nuqtai
nazariga ko‘ra insonning asosiy vazifasi o‘z mohiyatini anglash emas, balki yanada
yuqori – ilohiy mohiyatga qo‘shilishga intilishdir. O‘z-o‘zidan ayonki, inson ruhi
boqiydir va inson erdagi butun hayoti davomida faqat uni qutqarish to‘g‘risida
o‘ylashi kerak.
SHarq-musulmon falsafasi
doirasida taqdir haqidagi islom aqidasiga
suyanadi. Inson taqdiri oldindan belgilab qo‘yilgan, shu sababli insonning qo‘lidan
keladigan birdan-bir ish - bu o‘zini ana shu taqdirda belgilab qo‘yilganidek tutish.
Biroq, Forobiy, Beruni, Ibn Sino, Alisher Navoi, Mirza Bedil, XIX asr oxiri - XX asr
boshlaridagi ma’rifatparvarlar - Axmad Donish, Muqimiy, Furqat, Zavqiy, Sattorxon
Abdulg‘afforrov va boshqalar inson haqidagi gumanistik, ma’rifatparvar va
demokratik konsepsiyaning shakllanishiga katta hissa qo‘ydilar. Ularning ijodlari
uchun insonga, uning kuchiga, aqliga, irodasiga ishonch xosdir, ular ommani
ma’rifatli va bilimli bo‘lishiga da’vat etdilar.
YAngi davr falsafasi
insonning mohiyati va o‘z-o‘zini anglashi muammolariga
qaytishi bilan ajralib turadi.
Tomas Gobbs
, mexanik materializm tarafdori o‘laroq, insonning ruhiy dunyosi
mexanik kuch-g‘ayrat va harakatlar majmuasidan boshqa narsa emas, deb hisobladi.
Uning fikricha, inson faqatgina murakkab tuzilgan mexanizmdir xolos, u mexanika
qonunlariga bo‘ysunadi. Gobbs ruhning alohida substansiya sifatida mavjudligini
inkor etdi.
Rene Dekart
insonning dualistik konsepsiyasini ishlab chiqdi. U inson o‘lik
mexanizm (tana) bilan irodaga va fikrlash qobiliyatiga ega bo‘lgan substansiya
(ruh)ning qo‘shiluvidan tashkil topgan, deb hisobladi.
Benedikt Spinoza
o‘zining inson haqidagi ta’limotini insonning tabiatning bir
qismi ekanligi, tana va ruhning birligi asosida yaratdi. Insonning butun ruhiy hayoti
idrok va affektlar (quvonch, g‘am, lazzat)dan iborat. Insonni harakatiga keltiruvchi
kuch - o‘zini saqlash va manfaatga intilishdir.