Мавзу: Ёзма нутқдаги камчиликлар (2 соат)

Фонематик анализ ва синтезни ривожлантириш

"Фонематик анализ" атамаси билан ҳам оддий, ҳамда мураккаб шаклдаги товушлар анализини белгилайдилар. Оддий шаклдаги кўриниш бу сўзлар таркибидаги товушларни ажратишдир. В.К. Орфинский маълумотига кўра, бу шакл мактабгача ёшдаги болаларда пайдо бўлади. Мураккаб шаклдаги кўриниш бу сўзлардаги биринчи ва охирги товушларни ажратиб олиш ва товуш ўрнини (сўз бошида, ўртасида, охирида) аниқлашдан иборат. Энг мураккаб кўриниш, бу сўзларда товушлар кетма-кетлиги, товушлар сони, бошқа товушларга нисбатан ўрнини (қайси товушдан кейин келяпти, ўзидан олдин ва кейин қайси товуш келяпти) аниқлашдир.
Товушлар анализининг бу шакли махсус ўқитиш жараёнида амалга оширилади.
Фонематик анализ ва синтезни ривожлантиришда олиб бориладиган логопедик ишларда товуш анализининг кўрсатилган шаклларини онтогенезда шаклланиши изчиллигини ҳисобга олиш лозим.
Олиб бориладиган иш қуйидаги даврларни ўз ичига олади:

1. 
   давр – фонематик анализ ва синтезни ёрдамчи воситалар ва ҳаракатлар асосида шакллантириш.
   

Иш дастлабки ёрдамчи воситалар: сўзнинг график схемаси ва фишкалар ёрдамида ўтказилади.

2. 
   давр – нутқда товуш анализини шакллантириш. Бунда сўз айтилади сўнг сўздан биринчи, иккинчи, учинчи ва бошқа товушлар аниқланади ҳамда улар сони белгиланади.
   
3. 
   давр – фонематик анализни ақлий фаолиятида шакллантириш. Ўқувчилар сўзларни номламай ва эшитиб идрок этмай фақат тасаввур асосида товушлар сони ва кетма-кетлигини аниқлайдилар.
   

Назорат саволлари:

1. 
   Дислекция атамаси, симптоматикаси, механизм ва таснифи бўйича ҳозирги замон нуқтаи назариядан қандай қарашлар мавжуд.
   
2. 
   Дислекция таселифини ёритинг.
   
3. 
   Ёзув жараёни психофизиологик жараёни нималардан иборат?
   
4. 
   Ёзув жараёни операцияларини ёритиб беринг.
   
5. 
   Дислекция ва дисграфия шаклларини ёритиб беринг.
   
6. 
   Дислекция ва дисграфияни бартараф этишда тил анализи ва синтезини ривожлантириш бўйича олиб бориладиган ишларни айтиб беринг.