Mavzu: Elektromontaj ustaxonasi bilan tanishuv. Texnika xavfsizligi qoidalariga rioya etish

С _нам engkattabo’ladi. CHastota

4.3-rasm. Quruqvanam izolyatsiyaningsig’imining o’ zgarishgrafiklari.
ortibborgansarimolekulalarinertsiyasitufaylimaydonortidanburilishga (qutblanishga) ulgurmayqoladi.
Absorbtsiyasig’imikamayadivaelektronqutblanishoqibatidayuzagakeladigansi g ’ imgayaqinlashadi.
Natijadaizolyatsiyasig’iminingchastotao’zgarishidagio’zgarishxarakterigaqara bnamlikmiqdorinianiqlashmumkinbo’ ladi.
Izolyatsiyanidiagnostikaqilishda /1va f2 chastotadauningsig’minio’lchabularningnisbatitopiladi. Odatdaf - 2Гц va
С
f 2 - 50Гц debqabulqilinadi. Agar —— < 1,2bo’lsaizolyatsiyaquruq, agar
^С50
С ₂
— 1,2 bo’lsaizolyatsiyanamtortibqolganbo’ladi. BundaydiagnostikaPKV-
^С50
7 tipliizolyatsiyanamligininazoratqilishasbobidabaj ariladi.
Elektrjixozlarizolyatsiyasinioshirilgankuchlanishdasinabhamdefektlari nianiqlashmumkin. Bundasinalayotganfazagaavval 1200 V, keyin 1800 Vgachakuchlanishberiladivaketishtokimikroampermetrdananiqlanadi. Agarbirfazadatok 95 mkAdankam, uchfazadaesa 230 mkAdankamtokketsaizolyatsiyasozdebqabulqilinadi.
Izolyatsiyanieskirganliginidielektrikisroflarbo’yichaaniqlash. Izolyatsiyaningalmashinishsxemasidan( 12-
rasm)ko’rsako’zgaruvchankuchlanish U izolyatsiyada i_a -aktivtok,
izolyatsiyaqarshiligibo’ yichao’ zgaruvchiva i_c -
reaktivtokabsorbtsiyatarmog’ining (R_a С_а) o’tkazuvchanligigavaqisman ( С_c) gabog’liqbo’ladi. Tarmoqdagiquvvatisrofi: P — I_cUtg8 bo’ladi,
bu yerda: tg8 — — ; 5 - dielektrikisrofburchagi.
^Ic
Dielektrikisroflardielektrikmaterialturigavaholatigabog’liqbo’ladi. Issiqlik yemirilishi, namlik, tashqita’sirlarizolyatsiyasifatinipasaytiradi, bunda tg5 miqdoriortadi. SHuninguchun tg5
miqdorigaqarabizolyatsiyasifatigabahoberishmumkinbo’ladi. tg5
bo’yichaizolyatsiyanidiagnostikaqilishko’pinchayuqorikuchlanishqurilmalarid aqo’llaniladi. Bundako’prik (most) sxemalariyokivattmetrlisxemalarqo’llaniladi.
Elektrkontaktlardiagnostikasi Harqandayelektrjixozishlabturganda, ubirnechakontaktsistemalariorqalitarmoqgaulanibturadi. Uningalohidaelementlarihamkontakttizimlarigaegabo’ladi. Masalan 0,4 kVlitarmoqdabittauchfazalielektriste’molchio’rtacha 60
takontaktgaegabo’ladi.
Bukontaktlarningbirortasiyaroqsizbo’lsabutunqurilmato’xtabqoladi.
SHuninguchunelektrjixozlarningyuqoriishonchliliginita’minlasKuchunelektrko
ntaktlarsistemasidoimonazoratqilibturiladi.
Birkontakto’tkazgichyokiqurilmadanikkinchisigatokningo’tishjoyiele ktrkontaktdeyiladi. Kontaktlarulovchiyokikommutatsiyaviybo’ lishimumkin.
Ulovchikontaktlarbirtokliqismniikkinchisigaulabturadi, kommutatsiyaviykontaktlaresaelektrtarmoqlarniulash, aj ratishyokiboshqachaulasKuchunxizmatqiladi.
Ulovchikontaktlarkonstruktsiyasigako’ raqismlargaaj raluvchi (boltli, vintli) yokiajralmaydigan (payvandli, ezibulangan, paykali) bo’ladi. Kontaktlaryanaqo ’ zg ’ almasvaqo’ zg ’ aluvchan; geometrikshaklibo ’ yichatabiiy, sun’iy; vazifasigako’raasosiy, qo’shimcha, uchqunso’ndiruvchivaboshqaturdabo ’ ladi.
Kontaktlarholatiasosiyvayordamchiko’rsatkichlarbo’yichaaniqlanadi. Asosiylarigao’tishqarshiligi, kuchlanishningpasayishi, kontaktlarharorati; yordamchilarigakontaktlanishyuzasi, kontaktlarniyopishish (qisilish) kuchi, ochilishivao’tibturishibo’ lishimumkin.
Kontaktyuzalarningbir-
birigategibturganjoyiningqarshiligiturlifaktorlarta’siridaortibboradi (kontaktyuzasiningkamayishi, notekisligi, gazmoy,
oksidkatlamipaydobo’lishi, kontaktyuzalariningifloslanishivahokazo).
Kontaktyuzasiningqarshiligiasosanuningmikrorelefiga, qisilishkuchigavamaterialigabog ’liqbo’ladi. 4.4-
rasmdaqisilishkuchibilankontaktqarshiligiorasidagibog’liqlikko’rsatilgan. Grafikdanko’rinibturibdiki, qisilishboshidao’tishqarshiligitezkamayadi,
chunkikontaktyuzaortibboradi, keyinchalik
Rkma’lumbirqiymatdabarqarorlashadi. Bukritikqisilishkuchiqaydqilinadi. Qisilishkuchikamaytirilgandaegrichiziqpastroqdano’tadi, chunkikontaktyuzasizichlanibroqqoladi.
Bunatijalardanfoydalanibishlatishdavridakontaktyuzalariningqisilishkuchime’ yorlaribelgilanadi (500...2500 N/sm²).
Kontaktlardakuchlanishningpasayishiningruhsatetilganmiqdorlariasosank ontaktlarmaterialigabog’liqbo’ladi. U = 0,4k5
gachatarmoqlaruchunquyidagimiqdorlarbelgilangan:
kumushkontaktlaruchun-0,01-0,04 V, temirkontaktlaruchun - 0,02...0,05 V. Ishlatishdavridakontaktlarqarshiligiortibboradi. Kontaktdadoimojoulisroflari (I² R t) bo’libturadi,
shuninguchunkontaktlardao’tishharoratiboshqaqismlaridanyuqoriroqbo’ladi. Natij adakontaktyuzalaridaoksidqatlami (plyonka)
paydobo’ladivauningqalinligiortibboradi, kontaktqarshiligihamortibboradi. Buesao ’tishj oyiningqo’ shimchaqizishigaolibkeladi. Elektrmaydonvaharorat, mexanikkuchta’siridakontaktyuzasidagiplyonka yemirilibturadi.
Bujarayonbirnechabortakrorlangandakontaktyuzasinotekislanib, qarshiligiortib, qiziydivayaroqsizholgakeladi.
Kontaktyuzalarishonchliishlabturishiuchunkommutatsiyayuzalariningharorati me’yoriyqiymatlaridanortmasligizarur. Masalanmiskontaktlaruchun + 85^oS; kumushkontaktlaruchun + 240^oS;
apparatlarningichkiqismidajoylashganmiskontaktlaruchun + 95^oS;
maxsusqoplamalikontaktlar 105-135^oS (atrof-muhitharorati 45^oSbo’lganda).