4.1-rasm. Izolyatsiyanialmashtirishsxemasi (a) vaundano’tadigantoklardiagrammasi (b). Ra -
dipolqutblanishidaekvivalentyo ’qolishlarniifodalaydi; RH -
o’tishtokigaqarshilik; Са -
dipolqutblanishdayuzagakelgansig ’imniifodalaydi; Сс -
elektronqutblanishsig’imi (geometriksig’im).
Elektrjixozlarishlatishdauningizolyatsiyasiishchikuchlanish, atmosferaortiqchakuchlanishlari, kommutatsiyaj arayonlari,
mexanikvaissiqlikta’sirlari,
ifloslanishlar, namlikvaboshqaagressiv (faol) gazlarta’siridabo ’ladi.
Natij adauningizolyatsiyalovchixususiyatlariyomonlashaboradi. Almashinishsxemasidan(4.1-rasm)ko’rinibturibdiki, izolyatsiyasifatigao’tish,
siljish, absorbtsiyatoklari, yo’qolishlarquvvati (
Ra Са tarmog’ida)
bog’liqbo’ladi. YAnaizolyatsiyaningelektrmustahkamligianiqlaniladi.
Diagnostikaningvazifasiizolyatsiyaninghaqiqiyko’rsatkichlarinianiqlab,
ularningme’yoriyqiymatlaribilansolishtirishdir.
Izolyatsiyaningdiagnostikauslublarigaquyidagilarkiradi:
izolyatsiyaqarshiliginio ’ lchash; izolyatsiyasig ’ iminianiqlash;
dielektrikisroflarnio’lchash;
doimiyyokio’zgaruvchantokdaoshirilgankuchlanishdasinash.
Izolyatsiyaholatihaqidayakuniyxulosabarchao’lchovvasinovlarnatijalaribo’yic
haqilinadi.
Lekinizolyatsiyaningalohidako’rsatkichlaribo’yichahamuningsifatiga yetarlianiqlikdabahoberishmumkinbo’ladi (izolyatsiyaingnamlanibqolganligi, elastikligiyo’ qolganligivahokazo).
Izolyatsiyaningnamtortibqolganliginiuningabsorbtsiyakoeffitsiyentiorqalianiql
anadi.Birorelektxjixozning,
toklaryig 'indisitezo' zgaribboradi (4,2-rasm).
masalanelektrmotorningizolyatsiyasiyuqoridako’ribchiqilganmodelshaklidabo ’lsin (4.1-rasm).Agarizolyatsiyaquruqbo’lsa, bizko’ribchiqdik,
Namtortibqol ganizolyatsiyalimoto rdaesabutoksekinso’ nibboradi,
chunkinamliknatijasi dao’tkazuvchanliktok iabsorbtsiyatokidank attaroqbo’ladi.
T oklaryig ’ indisining bundayo’ zgarishxara kteriizolyatsiyaqarshi ligidinamikasiniko’ rs atadi.
4.2-rasm. Quruqvanam izolyatsiyaningto’latoki.
Megommetrningkuc hlanishibirdaybo’libq olgandaquruqizolyats iyaqarshiligi
RK o’ lchovpaytidatezkor oshibketadi, namtortganizolyatsiyaqarshiligiesa
R н judasekin (kam) o’zgaradi. Demako’lchashvaqtivaqarshiliklarningo’zgarishxarakterigaqarabizolyatsiyana mligihaqidaxulosaqilishmumkin. O’lchashvaqti t1va t2bo’lsa (
12 >
t\), megommetrningko’rsatishlari (Rt2 va R t1)
nisbatiabsorbtsiyakoeffitsiyentideyiladi. Odatdat1 = 15сек vat 2 = 60сек
R60
debqabulqilinadivaabsorbtsiyakoeffitsiyenti К
а = bo’ladi. Agar
R15
R R^n
Ка = > 1,3 bo’lsa, izolyatsiyaquruqbo’ladi, Ка = < 1,3 bo’lsa,
R15
R15
izolyatsiyanamtortibqolgandebhisoblanadi.
Izolyatsiyanamligini «sig’im-chastota» uslubidaaniqlash.
Avvalgiholdagidekizolyatsiyanamligigaqarababsorbtsiyasig’imivasiljishsig’i mio’ zgaribboradi.
Quruqizolyatsiyadaelektronqutblanishbo’libsiljishsig’imibilanxarakterlanadi,
namizolyatsiyadadipolqutblanishketadi
(qo’ shimchadipolsuvmolekulalarihisobigaabsorbtsiyasig’imikuchayadi).