Mavzu: Elektromontaj ustaxonasi bilan tanishuv. Texnika xavfsizligi qoidalariga rioya etish

Elektrjixozlarningizolyatsiyasiningqarshiliginiprofilaktiko’ichashmu
ddatlarivame’yorlari
Elektrodlisuvqizdirgichlarda (elektrodliqozonlarda)
suvningsolishtirmaqarshiligio’lchanadi,
20⁰Sharoratlisuvningsolishtirmaqarshiligi 10.. .50 Ommbo’lishikerak.
Elektrqozondagihimoyavositalariningishlashihamtekshiribko ’ riladi. Havoelektruzatishtarmoqlariuchungabarito ’ lchamlari, izolyatorlari,
simlarningulanganjoylari, yog’ochtayanchlardagi yemirishlar,
himoyaelementlariningholatitekshiriladi.
Ergaulanishqurilmalariqarshiliginingprofilaktiko’lchovlariPOORsiste masibo’yicha, kamida 3 yildabirmartabajariladi.
O ’ lchovlaryilningengquruqmavsumlaridabaj ariladi.
yerningsolishtirmaqarshiligip< 100 Om • mbo ’ lgandaqayta
yergaulanishlarqarshiligi R<30 Om, transformatorlarningneytrallariqarshiligi R<40 Ombo’lishizarur.
Potentsiallarnitekislovchiqurilmalarhamharyilitegibketishkuchlanishimiqdorin io’ lchabtekshiriladi.
Izolyatsiyadiagnostikasi
Elektrkuchlarita’siridaizolyatsiyalovchimateriallardamurakkabjarayonlark etadi. Dielektrikmaterialmassasidabegonaaralashmalarvadefektlari,
namtortishioqibatidaerkinzaryadlarpaydobo’ladivaularo’tishtoki [i у j
hosilqiladi, bundantashqariundaqutblanishjarayoniketadivaabsorbtsiyatoki

(i_a )yuzagakeladi.
Uchinchidanatomqatlamlariningdeformatsiyasivasiljishioqibatidasiljishtoki (i_c )hosilbo’ladi.
Bujarayonlarniko’ribchiqisKuchunizolyatsiyamaterialinialmashinishsxemasida nfoydalanamiz (4.1-rasm).
SHu
yerdaizolyatsiyalovchimaterialdano’tayotgantokningo’zgarishdinamikasiko’rs atilgan (doimiykuchlanishda). CHizmadanko’rinibturibdiki,
absorbtsiyatokiqutblanishj arayonioxiridaso’nibboradi.
O ’tishtokiesadoimiybo’ libqoladi.
Siljishtokij udatezso’ nadivahisobgaolinmaydi.
T oklaryig ’ indisiso’ nuvchixaraktergaegabo’ladi.
Izolyatsiyaninghaqiqiyqarshiliginio’tishtokiorqaliquyidagiifodadananiqlas
hmumkin:
Ru - ^U/^{(i - i}_a^{) (4}.¹⁾
U - qo’yilgankuchlanishmiqdori, V.
T okningtashkiletuvchilarinio’ lchashanchamurakkabligidanqarshilikmiqdo rinianiqlashdaizolyatsiyadano’tayotgantokning 1
minutdankeyingibarqarorlashganqiymatidanfoydalaniladi. Bupaytda i_a
to’ liqso’nadivahatolikkambo’ladi. Sozizolyatsiyalaruchun
«Texnikishlatishqoidalari» (TEK) va «Elektrjixozlarnio’matishqoidalari» (EUU Q) dame’ yoriyqiymatlarbelgilangan.
Masalanelektrmotorizolyatsiyasiuchunruhsatetilganqarshilikmiqdoriquyidagiif odadananiqlanadi:
U _н
R_H —1 ^H ч , (4 2)
(1000 - 0,01Р_н )

bu yerda Р_н - motorningnominalquvvati, kVt; U_H - nominalliniyakuchlanishi, V.

4.1-rasm. Izolyatsiyanialmashtirishsxemasi (a) vaundano’tadigantoklardiagrammasi (b). R_a -
dipolqutblanishidaekvivalentyo ’qolishlarniifodalaydi; R_H -
o’tishtokigaqarshilik; С_а -
dipolqutblanishdayuzagakelgansig ’imniifodalaydi; С_с -
elektronqutblanishsig’imi (geometriksig’im).
Elektrjixozlarishlatishdauningizolyatsiyasiishchikuchlanish, atmosferaortiqchakuchlanishlari, kommutatsiyaj arayonlari,
mexanikvaissiqlikta’sirlari, ifloslanishlar, namlikvaboshqaagressiv (faol) gazlarta’siridabo ’ladi.
Natij adauningizolyatsiyalovchixususiyatlariyomonlashaboradi. Almashinishsxemasidan(4.1-rasm)ko’rinibturibdiki, izolyatsiyasifatigao’tish,
siljish, absorbtsiyatoklari, yo’qolishlarquvvati (R_a С_а tarmog’ida)
bog’liqbo’ladi. YAnaizolyatsiyaningelektrmustahkamligianiqlaniladi.
Diagnostikaningvazifasiizolyatsiyaninghaqiqiyko’rsatkichlarinianiqlab,
ularningme’yoriyqiymatlaribilansolishtirishdir.
Izolyatsiyaningdiagnostikauslublarigaquyidagilarkiradi:
izolyatsiyaqarshiliginio ’ lchash; izolyatsiyasig ’ iminianiqlash;
dielektrikisroflarnio’lchash;
doimiyyokio’zgaruvchantokdaoshirilgankuchlanishdasinash.
Izolyatsiyaholatihaqidayakuniyxulosabarchao’lchovvasinovlarnatijalaribo’yic
haqilinadi.
Lekinizolyatsiyaningalohidako’rsatkichlaribo’yichahamuningsifatiga yetarlianiqlikdabahoberishmumkinbo’ladi (izolyatsiyaingnamlanibqolganligi, elastikligiyo’ qolganligivahokazo).
Izolyatsiyaningnamtortibqolganliginiuningabsorbtsiyakoeffitsiyentiorqalianiql
anadi.Birorelektxjixozning, toklaryig 'indisitezo' zgaribboradi (4,2-rasm).
masalanelektrmotorningizolyatsiyasiyuqoridako’ribchiqilganmodelshaklidabo ’lsin (4.1-rasm).Agarizolyatsiyaquruqbo’lsa, bizko’ribchiqdik,
Namtortibqol ganizolyatsiyalimoto rdaesabutoksekinso’ nibboradi,
chunkinamliknatijasi dao’tkazuvchanliktok iabsorbtsiyatokidank attaroqbo’ladi.
T oklaryig ’ indisining bundayo’ zgarishxara kteriizolyatsiyaqarshi ligidinamikasiniko’ rs atadi. 4.2-rasm. Quruqvanam izolyatsiyaningto’latoki.
Megommetrningkuc hlanishibirdaybo’libq olgandaquruqizolyats iyaqarshiligi R_K o’ lchovpaytidatezkor oshibketadi, namtortganizolyatsiyaqarshiligiesa R _н judasekin (kam) o’zgaradi. Demako’lchashvaqtivaqarshiliklarningo’zgarishxarakterigaqarabizolyatsiyana mligihaqidaxulosaqilishmumkin. O’lchashvaqti t1va t2bo’lsa (12 > t\), megommetrningko’rsatishlari (Rt2 va R t1)
nisbatiabsorbtsiyakoeffitsiyentideyiladi. Odatdat1 = 15сек vat 2 = 60сек
R60
debqabulqilinadivaabsorbtsiyakoeffitsiyenti К_а = bo’ladi. Agar
^R15
R R^n
Ка = > 1,3 bo’lsa, izolyatsiyaquruqbo’ladi, Ка = < 1,3 bo’lsa,
^R15 ^R15
izolyatsiyanamtortibqolgandebhisoblanadi.
Izolyatsiyanamligini «sig’im-chastota» uslubidaaniqlash.
Avvalgiholdagidekizolyatsiyanamligigaqarababsorbtsiyasig’imivasiljishsig’i mio’ zgaribboradi.
Quruqizolyatsiyadaelektronqutblanishbo’libsiljishsig’imibilanxarakterlanadi,
namizolyatsiyadadipolqutblanishketadi
(qo’ shimchadipolsuvmolekulalarihisobigaabsorbtsiyasig’imikuchayadi).

Busig’imlarningabsolyutqiymatlarimiqdoritokchastotasibilanturlichabog’lanis hgaegabo’ladi (4.3 -rasm).

Quruqizolyatsiyaningsig’imi (С
chunkiundaqutblanishbirdanigabo’ladi. 1
chastotaortgansarikamayibboradi. CHunkipastchastotadasuvningdipolmolekulal;