Mavzu: ajratilgan bo`lakli gaplar

Deb SO`ZI YORDAMIDA ERGASHGAN QO`SHMA GAPLAR
Bosh gapda ifodalangan mazmunning maqsadini, sababini bildiruvchi ergash gaplar bosh gapga ko`pincha deb so`zi yordamida bog`lanadi va ergash gaplarning kesimi III shaxs buyruq mayli shaklidagi fe’llar bilan ifodalanadi. Bunday gaplar tarkibidagi deb so`zi uchun ko`makchisi bilan ma’nodosh sanaladi, shuning uchun bir-biri bilan erkin almashisha oladi. Ergash gaplar yozuvda bosh gapdan vergul bilan ajratiladi. Gul barglari uchishadi, tushmayin deb qo`lingga.(H. Olimjon)
SHART MAYLI VOSITASIDA ERGASHGAN QO`SHMA GAPLAR
Ergash gapning kesimi shart mayli shaklidagi fe’llar orqali ifodalanganda, shart mayli qo`shimchasi ergash gapni bosh gapga bog`lovchi vosita ham sanaladi. Bunday ergash gaplar bosh gapda ifodalangan mazmunning yuzaga chiqish yoki chiqmaslik shartini, paytini bildiradi. Yozuvda ergash gap bosh gapdan Vergulbilan ajratiladi. Erga mehringni bersang, u senga rizq beradi.- shart ma’nosi; Yolg`iz qolsak, u menga hech narsa gapirmaydi. – payt ma’nosi.
KO`RSATISH OLMOSHLI ERGASHGAN QO`SHMA GAPLAR
Bosh gap tarkibidagi ko`rsatish olmoshi ma’nosini izohlash uchun qo`llangan ergash gaplar bosh gapga –ki yuklamasi yordamida bog`lanadi. Bu yuklama bosh gap kesimi tarkibida bo`ladi va ergash gap bosh gapdan Vergulbilan ajratiladi. Shunday odamlar borki, ular bilan gaplashib vahra olasan. Ba’zan bu bo`lak qo`llanmasligi ham mumkin, ammo uning o`rni bilinib turadi: Men istaymanki, hamma o`z vazifasini Bijdonan bajarsin.(Men shuni istaymanki…)
Ko`rsatish olmoshili ergashgan qo`shma gaplarda bosh gap oldin keladi: vaxtim shuki, seni uchratdim. Shunisi quvonarliki, sinfimiz o`quvchilari bir-biri bilan axil.
NISBIY SO`ZLI ERGASHGAN QO`SHMA GAPLAR
Ergash gap tarkibida qo`llanuvchi kim, nima, qancha, qanchalik, qanday, qayer kabi so`roq olmoshlari va bosh gap tarkibida unga javob bo`lib keluvchi shu, o`sha, shuncha, shunchalik, shunday kabi olmoshlar bir-biriga nisbatan qo`llanganligi, biri ikkinchisini taqozo etganligi uchun nisbiy so`zlar hisoblanadi. Ergash gapning kesimi shart mayli shaklidagi fe’llar bilan ifodalanadi. Siz Hindistonda neniki ko`rgan bo`lsangiz, shularning hammasini jam etib, bir kitob yozmog`ingiz darkor.Kim harakat qilsa, u varaka topadi.Nimaga erisholmasang o`sha aziz tuyuladi.