Mavzu: ajratilgan bo`lakli gaplar

HOL ERGASH GAPLI QO`SHMA GAPLAR
Bosh gap tarkibida hol vazifasida qo`llangan qo`rsatish olmoshining ma’nosini izohlab keluvchi yoki bosh gap orqali ifodalangan mazmunning sababi, maqsadi, sharti, payti, holati, miqdor-darajasi kabilarni bildirgan ergash gaplarga hol ergash gap deyiladi. Hol ergash gaplar bosh gapga nisbiy so`zlar, shart mayli shakllari; sabab, maqsad, shart bog`lovchilari; deb so`zi yordamida bog`lanadi. Hol ergash gaplar holning ma’no turlariga mavofiq o`z ichida payt, o`rin, sabab, maqsad, shart, miqdor-daraja ergash gaplar singari bir necha turlarga bo`linadi. Oqsoqol qayerda bo`lsa, o`sha joyda ish bir tartibda borardi.
SABAB ERGASH GAPLI QO`SHMA GAP
Sabab tobe gap bosh gapdagi ish-harakatning yuzaga kelish sababini bildiradi. Quyidagicha bog`lanadi:

• 
  chunki bog`lovchisi bilan: O`rtoqlarim izzat-hurmat qilishadi, chunki u ko`p narsa biladi.
  
• 
  shuning uchun birikmasi yordamida: Har kun otar ko`zlarimdan nur, shuning uchun yo`q aslo g`amim. -ki yuklamasi bilan baxtim borki xamma narsa go`zal.
  
• 
  -ib ravishdoshi bilan: Kunlar sovib, dala ishlari to`xtadi
  
• 
  -may ravishdoshi bilan: Ishlari yurishmay, Salim qishloqdan ketdi.
  
• 
  -gan + dan shaklida: Bu uylar ilgari qurilganidan darchasi xam yo`q edi.
  
• 
  -gani uchun: Kun issiq bo`lgani uchun biz ishni to`xtatdik
  
• 
  shekilli so`zi bilan: U qiziq gap aytdi shekilli Jo`raeB kulib yubordi.
  
• 
  o`tgan zamon shakli di + deb shaklida: O`rtoqlarim kutib qolishdi deb tezda ko`chaga chiqdim
  

SHART ERGASH GAPLI QO`SHMA GAP
Bosh gapdan anglashilgan ish-harakatning qanday shart bilan yuzaga kelishini bildiradi. Agar siz menga o`rgatsangiz men uddalab ketaman. Shart tobe gap “a” bo`lganda edi “b” bo`lar edi. “a” bo`lmasa “b” bo`lmaydi» qolipida bo`ladi: Qalb salomat bo`lsa fikr ham salomat bo`ladi Agar u yaxshi tarbiya ko`rganda edi, bugun uni qamoqda ko`rmasdingiz.
Shart ma’nosini ta’kidlash uchun tobe gap tarkibida agar, bordi-yu, vasharti, mabodo bog`lovchilari ham qo`llanilishi mumkin. Bordi-yu xat to`g`risida bir og`iz gapirilsa, Saidiy hammasini aytib beradi.