Mavzu №11. Yuqumli ichak kasalliklari, ichak tayoqchasi mikrobiologik xususiyatlari. Ovqatdan zaharlanishni keltirib chiqararuvchi mikroorganizmlar: salmonellez, botulizm

Kultural xossasi. C. botulinum — jiddiy anaerob. 25—37°C haroratda pH 7,3—7,6 da kazeinli va go‘shtli muhitlarda yaxshi o‘sadi. Qonliglukozali muhitda noto‘g‘ri shaklda iðsimon o‘sadi. Òik agarda paxtaga o‘xshash, ayrim hollarda donga o‘xshash koloniya hosil qilib o‘sadi. Qonli agarda shudring tomchisiga o‘xshash, chetlari tekis yoki g‘adir-budur (R shaklli) koloniya hosil qiladi. Jigarli sho‘rvada loyqalanib, keyinchalik cho‘kma hosil qiladi va sho‘rva tiniqlashadi.

Fermentativ xossasi. Saxarolitik xossasiga ko‘ra laktoza, glukoza, maltoza, glitserinni kislota va gazgacha parchalaydi. Proteolitik xossasiga ko‘ra, jigar bo‘lakchalarini eritadi, tuxum oqsilini parchalaydi, jelatinni eritadi, sutni peptonlaydi, vodorod sulfati va ammiak hosil qiladi.

Toksigenligi. C. botulinum barcha mavjud biologik toksinlardan ham kuchli bo‘lgan toksin ajratadi (1 mkg botulizm toksinida 100 000 000 oq sichqonlarni o‘ldiruvchi doza mavjud). Òoksin ikkita komponentdan tashkil topgan: neyrotoksin va gemagglutinin.

Antigenligi. Neyrotoksinli barcha shtammlar antigenlik xossasiga ko‘ra, yettita serovarga bo‘linadi: A, B, C, D, E, F va G. Har bir serovari maxsus immunogenligi bilan tavsiflanadi. Ko‘pincha A, B, E serovarlari kasallik keltirib chiqaradi, kam hollarda C, D, F serovarlari ham uni keltirib chiqarishi mumkin. G serovari kam o‘rganilgan.

Chidamliligi. C.botulinumning vegetativ shakli 80°C harorat ta’sirida 30 daqiqadan so‘ng nobud bo‘ladi. Sporasi chidamli. Qaynatilganda bir necha soat (5 soatgacha) saqlanadi. Go‘shtning katta bo‘laklarida, katta hajmli konserva bankalarida avtoklavda sterilizatsiya qilingan hollarda ham saqlanib qoladi, 5 % li fenol ta’sirida sporalar bir kungacha saqlanadi. Botulizm toksini qaynatilganda, 10 daqiqadan so‘ng parchalanadi. U tik quyosh nuriga, past haroratga va dezinfeksiyalovchi moddalarga chidamli.

Patogenligi. Botulizm qo‘zg‘atuvchisiga yirik va mayda shoxli hayvonlar, kemiruvchilar, qushlar sezgir. Laboratoriya hayvonlaridan oq sichqonlar, dengiz cho‘chqachalari, quyonlar, mushuklar sezgirdir.