Мавзу 1 Таълим тизимида “Жисмоний тарбия ва спорт” фан сифатида. Режа: Фанга кириш. «Жисмоний тарбия ва спорт»

Жисмоний маданият – умум инсоний маданиятнинг бир қисми, инсон саломатлигини мустаҳкамлаш, жисмоний қобилиятини ривожлантиришга қаратилган ижтимоий фаолият соҳаси.
Жисмоний тарбия – педагогик жараён бўлиб, инсон организмини морфологик ва функционал жиҳатдан такомиллаштиришга, унинг ҳаёти учун муҳим бўлган асосий ҳаракат малакасини, маҳоратини, улар билан боғлиқ бўлган билимларни шакллантириш ва яхшилашга қаратилган.
Спорт - жисмоний тарбияда махсус йўналишни ифода этади. Бунинг вазифаси инсонни танлаб олинган бирор спорт турида юқори натижаларга эришишни таъминлашдир.
Жисман баркамоллик – тарихан ўзгариб турадиган ҳар қандай тарихий давр учун ўзининг идеал таснифига эга бўлган тушунча тарзида турлича талқин қилинган, чунки бу идеалда аҳолининг иқтисодий шароити, ижтимоий ҳаёти дунё қараши ифодаланган. Лекин асрлар давомида жисмоний баркамол авлод тарбияси мавжуд жамиятда обoектив имкониятлар ва шароитни юзага келмаганлиги сабабли, абстракт ғоялигича қолиб реал ҳақиқатга айланмай қолган.
Машғулотларни ташкиллаштириш

Ўқув жараёнини ўтказиш учун талабалар қуйидаги академик бўлимларга бўлинади: асосий, тайёрлов, махсус, вақтинчалик озод этилган ва спорт.

Ўқув бўлимларига ажратиш ўқув йили бошида талабанинг жинси, соғлиғи ҳолати (тиббий хулоса), жисмоний ривожланиши, жисмоний ва спор билан шуғулланиши ва қизиқишларини ҳисобга олган ҳолда амалга оширилади.
Асосий ўқув гуруҳига асосий ёки тайёрлов гуруҳ талабалари киритилади.
Асосий бўлимнинг иши талабалар ўзлари танлаган йўналишда жисмоний сифатлар, жисмоний тайёргарлик даражаси ва танланган спорт турида “Кам машғулот” методи ёрдамида оширишни назарда тутади. Мазкур бўлим таркиби ўқитувчилар учун Ўзбекстон Миллий Университети Анъанвий Спартакиадасини жамоларини таркибини мезонларини тузишда ёрдам беради.
Асосий бўлим учун амалий бўлим ўз ичига олади:
Асосий гимнастика. Тизимли тайёргарлик. Жойда ва ҳаракат давомида қайрилиш. Гуруҳ таркибида ёлғиз тайёрланаётганларнинг ҳаракатлари. Турли йўналишлардаги ҳаракатлар. Ҳаракат давомида қайта сафланиш. Бирлашиш ва ажралиш: қўшилувчи қадамлар, ўртадан қайрилиш, 9.6, 3.0 бўйда чизиқларда ёки орқага саккиз ҳисобда айлана бурилишлари.
Умумий жисмоний тайёргарлик. Турли қийинчиликларда вақтга ва турли узоқликда кросс югуриш; қўшимча спорт турлари ёрдамида жисмоний тайёргарликни ошириш; гимнастика ва оғир атлетика воситалари ёрдамида имкониятлар даражасини оширишда восита ва методларни танлаш; кучни кўпайтиришда махсус машқлардан фойдаланиш; енгил атлетика воситаларида организмнинг тезкорлик ҳусусиятларини ошириш; мазкур мақсадга эришишда айланма машғулотлардан фойдаланиш; организм эпчиллиги ва мослашувчанлигини тарбиялаш воситалари.
Махсус жисмоний тайёргарлик. Айнан танланган спорт турига мос келадиган восита ва методларни тўғри танлаш. Мазкур мақсадга эришида қардош спорт турларидан фойдаланиш.
Куч ­ танланган спорт турида музкур сифатни шакллантириш, мақсадга эришишда махсус машқларни саралаб олиш.
Тезлик ­танланган спорт турида реакция тезлигини ошириш ва мукамаллаштириш учун махсус машқлар саралаб олиш; танланган спорт тури техника элементлари иштирокидаги махсус машқлардан фойдаланиш.
Эпчиллик ­ мазкур спорт турида эпчилликни ошириш учун махсус, қийин, кординацион машқларни саралаш; мазкур мақсадга эришишда қардош спорт турларидан фойдаланиш.
Эгилувчанлик ­ эгилувчанликни оширишда гимнастика машқларидан фойдаланиш; эгилувчанликни оширишда осон ва мураккаб машқларни саралаб олиш.
Спорт ўйинлари ­ спорт ўйинлари инсон организмига ҳар томонлама ижобий таъсир этувчи воситалар сифатида юртимиз ёшлари орасида жуда машҳур. Шу сабабли, уларнинг асосийлари, волейбол, баскетбол, гандбол, футбол, ўқув режа ва дастурларга киритилган.
Таълим жараёнида спорт ўйинлари таълим стандартлари, режа ва дастурларга биноан ўқитилади. “Спорт ўйинлари”ни мезонга киритилишдан мақсад, улар талабаларнинг касбий­амалий жисмоний тайёрганҳрлигини шакллантиришга хизмат қилади. Шу билан бирга, мазкур мезонни бошқа талаблар билан узвийлигини таъминлаш жуда муҳим.
Асосий ва тайёрлов тиббий гуруҳ талабалари учун ҳар бир спорт тури бўйича факултет мусобақалари ўтказилиши режалаштирилмоқда. Ғолиблар саралаб олиниб, ОТМнинг анъанавий Спартакиадасида иштирок этадилар. Шу усулда, оммавий разрядлар, факултет терма жамоалари амалга оширилади.