Мавзу №1: Пульпитлар. Этиология,патогенез,таснифи. Ўткир ўчоқли пульпитнинг клиникаси, қиесий ташхиси

Пульпа толалари.
Пульпада каллоген ва ретикулин толалари мавжуд. Эластик толалар пульпада топилмаган. Пульпадаги қон томирлари ва одонтобластлар атрофида ретикулин толалари жойлашади. Ретикулин толалари ҳужайралараро бўшлиқни тўлдиради. Улар каллоген толаларида айланиш ҳусусиятига эга. Шунингдек, пульпада бошланиб, одонтобластлар орасидан ўтиб, дентинга чиқувчи аргирофил толалар Корф толалари номи билан юритилади ва улар дентиннинг фибрин асосини ташкил қилади. Тиш пульпасида бу ҳолатларни жойлашишини кўриш мумкин: диффуз – толалар хаотик жойлашади (бетартиб), тутамли – толалар тутам бўлиб, қон томирлар йўналиши бўйича жойлашади. Тиш пульпасида тутамли толалар кўпроқ учрайди. Ёш пульпада каллоген фибриллалар кўп учрайди, уларни сони ёши улғайган сари кўпая боради. Лекин ёшдан истисно илдиз пульпасида толалар кўп аниқланган. Ҳужайра элементлари эса илдиз қисмида кам, тож қисмида эса – кўп кузатилади.
Пульпа ҳужайралари.
Кўпгина олимлар фикрича пульпада 3 – та ҳужайравий қаватлар (қатлам) топилган:

1. 
   Периферик қават.
   
2. 
   Субодонтобластик қават.
   
3. 
   Марказий қават.
   

Пульпа ҳужайралари.
1. Периферик қатлам – махсус ҳужайралардан – 2-4 қатор жойлашган бир-бирига яқин бўлган одонтобластлардан иборат. Бу ҳужайралар бир-биридан бир оз фарқ қилади. Одонтобласт тана ва ўсимталарда иборат. Ўсимталари икки хил периферик ва марказий бўлиб, периферик ўсимталари предентин ва дентинда жойлашиб, эмаль – дентин бирикмасига етиб келишади. Марказий ўсимтаси (битта ёки иккита) пульпада жойлашади. Одонтобласт ҳужайралари овал ёки чоксимон шаклга эга. Цитоплазманинг базал кисмида кобиғи билан чегараланган ўзак (ядро) жойлашади. Ўзак қобиқи иккита мембрана – ташқи ва ички мембраналардан иборат. Ёш ҳужайраларни ўзак овал шаклда ва текис контурли бўлса, етилган одонтобластларнинг шакли чўзинчоқ, ҳамда уларнинг ўзаклари нотекис шаклда. Одонтобластлар цитоплазмаси ҳужайрали органоидлар (рибосома, полисома ва митохондриялар)га бой бўлади.
Одонтобластлар функцияси – бу асосий моддани ва каллоген фибриллаларни ҳосил қилиш бўлиб ҳисобланади.