Mavzu №1: Kirish

 
Mos kelish usuli
– o‘lchov bilan taqqoslash usulining turi. 
O‘lchanayotgan kattalik bilan o‘lchov orqali yaratilgan kattalikning 
ayirmasini shkaladagi belgilar yoki davriy signallarni mos keltirish orqali 
o‘tkaziladigan o‘lchash. Masalan, kalibr yordamida val diametrini 
moslash. 
Har bir tanlangan usul o‘z usuliyatiga, ya‘ni o‘lchashni bajarish 
usuliyatiga ega bo‘lishi lozim. O‘lchashni bajarish usuliyati deganda, 

---

42 
ma’lum usul bo‘yicha natijalarini olish uchun belgilangan tadbir, qoida va 
sharoitlar tushuniladi. 
 
4.2. O‘lchash vositalari va ularning turlari
Ma’lumki, o‘lchashni biror bir vositasiz bajarib bo‘lmaydi.
O‘lchash vositalarining turlari xilma – xil. Ular sodda yoki 
murakkab, aniqligi katta yoki kichik bo‘lishi mumkin. O‘lchash vositalari 
me’yorlangan metrologik xossalarga ega bo‘lishlari lozim va bu 
metrologik xossalar davriy ravishda tekshirilib turiladi. O‘lchash amalida 
o‘lchanayotgan kattalikning qiymati to‘g‘ri aniqlanishi aynan mana shu 
o‘lchash vositasining to‘g‘ri tanlanishiga va ishlashiga bog‘liq.
O‘lchash vositalarining turlari quyidagi sxemada ifodalangan (4.4 – 
rasm). 
4.4 – rasm. O‘lchash vositalarining turlari. 
 
 
O‘lchovlar – keng tarqalgan o‘lchash vositalaridan hisoblanadi. 
O‘lchov
deb, kattalikning aniq bir qiymatini hosil qiladigan, 
saqlaydigan o‘lchash vositasiga aytiladi. Masalan, tarozi toshi, elektr 
qarshiligi, kondensatori va shu kabilarni o‘lchovlarga misol qilib olishimiz 
mumkin (4.5 – rasm). 

---

43 
 
4.5 – rasm. O‘lchovlar (tarozi toshlari). 
 
 
O‘lchovlarning ham turlari va xillari ko‘p. Standart namunalar va 
namunaviy moddalar ham o‘lchovlar turkumiga kiritilgan.