Мавзу 1: Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси ўқув фан сифатида

Жисмоний тарбия дарсида шуғулланивчилар
фаолиятини баҳолаш. 
Ўқувчилар ишининг самарадорлигини, уларнинг фаоллигини ва ташаббускорлигини 
оширишда болалар фаолиятини баҳолаш энг муҳим шартлардан биридир.
Ундан ташқари ўқувчиларнинг билим сатхини, ҳаракат кўникма ва малакаларини 
баҳолар орқали тахлил қилиш ўқитувчилар фаолиятининг натижаларини, уларнинг дарс 
олдида тўқри вазифа ўқйишларини, бу вазифаларни ҳал этишда фойдаланадиган 
воситалар ва методлардан фойдаланиш билим бойлигини, умуман ўқитувчининг дарсга 
бўлган тайёргарлигини меҳнатини аниқлаш мумкин. 
Жисмоний тарбия бўйича ўзлаштиришни учта баҳолаш критерияси асосида аниқлаш 
мумкин: 
1. Ўзлаштириш даражаси ва уни амалга ошира билиш; 
2. Дастур асосида кўрилган техникани эгаллаган ҳолда ҳракат фаолиятини бажариш 
сифати; 
3. Мактаб дастурида кўрилган меъёрлар асосида. 
Жисмоний тарбия иш жараёнида ўқувчилар олдига қўйиладиган умумий талаблар 
спорт ҳонасида ёки спорт ҳонасига краверишда чиройли қилиб безатилган ҳолда осиб 
қўйилиши мақсадга мувофиқдир. Бу талабларни биринчи кундан ўқувчилар ўрганишлари 
керак ва ҳар хил шароитда ҳам ушбу қоидаларга риоя қилишлари лозим. Улар қуйдагилар: 

---

68 
- жисмоний тарбия бўйича дастур асосида кўрилган билимга мустаҳкам эга бўлиши ва 
уларни мустақил машғулотлар жараёнида ўқллаш; 
- дарсларда ўрганилаётган жисмоний машқлар техникасини эгаллаш; 
- ёшига биноан имкон борича куч қобилиятларини, чидам-ликни, эгилувчанликни, 
чаққонликни, тезкорликни, кучни ривожлантиришга интилиш; 
- дарсларда эгалланган кўникма ва билимлардан меҳнатда ва ҳаётда фойдаланишни 
билиш; 
Ўзбекистон Республикаси Харбий «Низом» асосида мактаб дастурига суянган ҳолда ҳар 
бир буйруқларни, сафланишларни аниқ бажаришни билиш; 
- дарс жараёнида фақат ҳаракатда бўлиш ва ижодкорлик, ташаббускорлик кўрсатиш; 
- билим ва малакаларни такомиллаштириш учун жисмоний машқларни мустақил 
бажариш. 
Кўпинча ўқитувчилар ўйлайдики «Мен ўқувчиларни яхши биламан: ким нимага қодир 
эканлигини ҳам ва қандай баҳога лойиқлигини айтишим мумкин» - дейдилар. Бу албатта 
педагогик нуқтаи назарда нотўғри, чунки ўқувчиларни бири секин қабул қилади, оғир 
ўзлаштиради, иккинчиси енгил ва тез ўзлаштиради. 
Тажрибали ўқитувчилар кўп баҳолаш турларини биладилар ва уларни дарс жараёнида 
кенг ўқллайдилар: юқори натижа кўрсатган ўқувчи билан хурсанд бўлиш ва чапак чалиш; 
тестлар ишлаб чиқиш ва тест орқали баҳолаш; ҳар бир бажариш техникасини алоҳида 
баҳолаш; мустақил ва фаоллигини рағбатрлантириш ва ҳ.к. 
Умуман, ўқувчиларнинг фаолиятини баҳолаш ҳам ўқитув-чидан деярли тайёргарликни 
талаб қилади: кимни баҳолаш, қандай баҳолаш, нималардан фойдаланиш, қандай уларни 
тарғибот қилиш ва ҳ.к. 
Айрим ўқитувчилар баҳоларни чорак олдидан қўйиб ташлайверади. Албатта бу тўғри 
эмас. Масалан, ўқувчи ҳамма дарсга қатнашади, баҳолар қўйилади. Шу билан бирга ҳамма 
дарсларга фаол қатнашган ва ҳаракат қилган, яхши бажаришга интилган. Лекин баҳо
чорак охирида «яхши» (4) чиқади. Битта жисмоний тарбия фани деб, яъни ўқитувчининг 
ҳатоси билан бу ўқувчи аълочи бўлмай қолади. Шунинг учун ўйлаймизки ўқитувчи 
зийрак бўлиши керак, ҳар бир дарсга ҳартомонлама тайёрланиб келиши ҳамда талаб қила 
олиши ҳам керак. Шу борада дарс жараёнида ўқувчилар фаолиятини объектив баҳолашни 
ҳам кўзда тутиш лозим.