Мавзу 1: Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси ўқув фан сифатида

 
ТАКРОРЛАШ УЧУН САВОЛЛАР. 
 
1. Эгилувчанлик хақида умумий тушунча? 
2. Эгилувчанликни тарбиялаш воситалари? 
3. Эгилувчанликни тарбиялаш методлари? 
4. Эгилувчанликни тарбиялаш турлари? 
5. Эгилувчанликни тарбиялашда ташқи мухитнинг аҳамияти? 
6. Эгилувчанликни ўлчамлари? 
7. Эгилувчанликни намоён бўлиши? 
8. Қадди-қоматни тарбиялаш усуллари? 
АДАБИЁТЛАР:
1. Дарслик. Л.П.Матвеев, Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси, 1976, 228-244 б. 
2. Дарслик. Б.М.Шиян, ТФВ, 1988, 76-80 б. 
3. Дарслик. Б.И.Минаев, Б.М.Шиян Основы методики физического воспитания 1989, 107-
111 б. 
4. К.М. Махкамджонов, Х. Туленова. Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси. 
Маърузалар матни ТДПУ, 2001-2002 йй.
5. Р. Саломов Спорт машғулотнинг назарий асослари. 2005 й.
6. А. Адбуллаев, Ш. Хонкелдиев Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси. 2005 й.
7. О.В. Гончарова. Ёш спортчиларнинг жисмоний қобилиятларини ривожлантириш. 
2005 й

---

64 
Мавзу: ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯДА МАШҚЛАР МАШҒУЛОТЛАРИНИНГ 
ТУЗИЛИШ ШАКИЛЛАРИ. 
ЖИСМОНИЙ МАШҚЛАР МАШҒУЛОТЛАРИНИНГ ШАКЛИ ВА
МАЗМУНИНИНГ БОҒЛИҚЛИГИ.
Ҳамма ёшдаги одамлар билан жисмоний машқлар машғулотларини ташкил 
қилишнинг аҳамияти жуда катта ва зарур. Жисмоний машқлар жисмоний тарбия 
жараёнининг самарадорлигини, сифатини оширишга машғулотларни тўғри ташкил 
қилинишига кўмаклашади. Умуман гапирганда жисмоний машқлар машғулотлари 
мазмуни бўйича кўпқирралидир ва турлича: сайрлар, эрталабки бадан тарбия, спорт 
мусобақалари, жисмоний тарбия дарслари ва бошқалар. Лекин, жисмоний машқлар 
машғулотларининг шакллари ва мазмуни педагогик нуқтаи назардан қараганда чамбарчас 
боғлиқлигини аниқ тасаввур қилиш лозим. Амалий фаолият жисмонан такомиллашувига 
фаол йўналтирилган машғулотлар махсус мазмуни бўлиб хисобланади. Улар нисбатан бир 
қатор мустақил элементлардан иборат: жисмоний машқларнинг ўзи, уларни бажаришга 
тайёргарлик кўриш, фаол дам олиш ва ҳ.к. 
Ушбу мустақил элементларни ўзлаштириш усуллари машғулотларнинг шакли бўлиб 
хисобланади. 
(уларга 
қуйдагилар 
- 
машқларни 
бажариш 
кетма-кетлиги, 
шуғулланувчиларни ташкил қилиш методлари, дарс қисмларнинг ўзаро боғлиқлиги, 
муносабати ва шу кабилар). Ҳар қандай ҳолда жисмоний машқлар машғулотларининг 
шакли унинг мазмунига мос бўлиши керак.
Масалан: агарда машғулот мазмуни жисмоний сифатларини ривожлантиришга 
йўналтирилган бўлса, унда жисмоний сифатларини хусусиятларини хисобга олган ҳолда 
тарбиялаш учун жисмоний машқларни махсус қатъий тартибга солиш зарур (масалан: 
шуғулланувчиларни ташкил қилиш усуллари, жисмоний юкламава дам олишни бошқариш 
характери ва ҳ.к).
Машғулотлар шакли унинг мазмунига фаол таъсир кўрсатади. Бир хил бўлган 
машғулотлар шаклидан мунтазам фойдаланганда шуғулланувчиларнинг жисмоний 
тайёргарлигини такомиллашуви тўхтайди. Жисмоний тарбия вазифаларини самарали ҳал 
қилишида турли-туман машғулотлар яратади (масалан: енгил атлетика дарси, умумий 
ривожлантирувчи машқлар; махсус тайёрлашга йўналтирилган машқлар, дарсни ташкил 
қилиш усуллари дарс олдида қўйилган вазифаларга мос бўлиши керак).