Мавзу 1: Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси ўқув фан сифатида

Таянч 
сўзлар: 
координацион 
ҳаркат 
қобилиятлари, 
координацион 
қобилиятларини тарбиялаш воситалари, координацион қобилиятларини тарбиялаш 
методикаси, координацион қобилиятларини тарбиялаш методлари. фазо сезгиси, вақт 
сезгиси, мувозанатни сақлашга оид машқлар, фазовий ҳаракатларни бошқариш. 
 
ТАКРОРЛАШ УЧУН САВОЛЛАР. 
 
1. Координацион ҳаракат қобилиятига умумий тушунча? 
2. Координацион ҳаракат қобилиятларини тарбиялаш вазифалари? 
3. Координацион қобилиятларини тарбиялаш воситалари? 
4. Координацион ҳаракат қобилиятларини тарбиялаш методикаси? 
5. Координацион ҳаракат қобилиятларини тарбиялашнинг психологик хусусиятлари? 
6. Фазо сезгисини тарбиялашга оид машқлар? 

---

62 
7. Вақт сезгисини тарбиялашга оид машқлар? 
8. Мувозанатни сақлашга оид машқлар? 
9. Координацион қобилиятларини тарбиялаш методикасининг асослари? 
10. Фазовий ҳаракатларни бошқариш? 
 
АДАБИЁТЛАР:
1. Дарслик. Л.П.МАТВЕЕВ, 1991 й, 158-180б 
2. Дарслик. Б.М.ШИЯН, 1988 й, 73-75б. 
3. К.М. Махкамджонов, Х. Туленова. Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси. 
Маърузалар матни ТДПУ, 2001-2002 йй.
4. Р. Саломов Спорт машғулотнинг назарий асослари. 2005 й.
5. А. Адбуллаев, Ш. Хонкелдиев Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси. 2005 й.
6. О.В. Гончарова. Ёш спортчиларнинг жисмоний қобилиятларини ривожлантириш. 
2005 й
Мавзу: ЭГИЛУВЧАНЛИКНИ ТАРБИЯЛАШ МЕТОДИКАСИ. 
 
ЭГИЛУВЧАНЛИКНИ ТАРБИЯЛАШ.
ЭГИЛУВЧАНЛИК ҲАҚИДА ТУШУНЧА. 
Эгилувчанлик бу ҳаракатларни катта амплитудада бажара олишдир. Эгилувчанликнинг 
ўлчамлари катта амплитудада ҳаракат қила олишдир. Илмий текшириш ишларида 
эгилувчанлик бурчак ўлчовларида (градус, ёки чизиқли ўлчовларда метр, см.ларда) 
ифодаланади. 
Эгилувчанлик мушак ва тўқималарнинг эластиклигига боғлиқ. Мушакларнинг 
эластиклиги хусусиятлари кўп даражада марказий асаб тизимининг таъсирида ўзгариши 
мумкин (масалан: мусобақалар пайтида эмоция орқали эгилувчанлик ортади). 
Эгилувчанлик ташқи ҳаво билан боғлиқ бўлиши мумкин: ҳарорат ортиши билан 
эгилувчанлик ҳам ортиб боради. Болаларда катталарга нисбатан эгилувчанлик яхши. 
Лекин ҳар доим ҳам шундай эмас. Шунинг учун айрим пайтларда эҳтиёткорликка эътибор 
бериш керак. 
Фаол эгилувчанлик бевосита мушак кучи билан боғлиқ. Бироқ, кучлиликни оширадиган 
машқлар билан шуғулланиш бўғинлардаги ҳаракатчанликни чегаралаб қўйиши мумкин. 
Лекин бу салбий таъсирни енгиш мумкин: Эгилувчанликни ва кучлиликни оширадиган 
машқларни мақсадга мувофиқ равишда қўшиб олиб бориш йўли билан ҳар иккала 
фазилатнинг юксак даражада ривожланишига эришиш мумкин. 
Жисмоний тарбия жараёнида эгилувчанликнинг мумкин қадар кўпроқ ривожлантиришга 
эришмаслик керак. Уни керакли ҳаракатларни эркин бажарилишини таъминлайдиган 
даражадагина ривожлантириш зарур. Бундан эгилувчанликнинг миқдори ҳаракат 
бажариладиган максимал амплитудадан ортиқ (Эгилувчанлик запаси) бўлиши керак. 
Эгилувчанликни тарбиялаш учун катта амплитуда билан бажариладиган машқлар 
(чўзилувчанликни оширадиган) қўлланилади. Улар 2 гурухга-фаол ва пассив ҳаракатларга 
бўлинади. 
Фаол машқлар у ёки бу бўғимларда мушакларнинг ҳисобига кўра ҳаракатларни амалга 
оширади. Пассив машқлар эса ташқи қаршилик билан бажариладиган машқлардир.