Мавзу: 1-4 синфларда жисмоний маданият дарсларини ўтиш методикаси ёш хусисиятлари

2-SINF

DASTUR BO‘LlMLARI

illik Soati

I chorak

II chorak

III chorak

V chora

IX

X

XI

XII

I

II

III

IV

V

1.

Nazariy bilim asoslari

DARS JARAYONIDA

2.	Gimnastika	16				2	4	6	4
3.	Yengfl atletika	16	5	3						5	3
4.	Harakatli va sport o‘yinlar	36	4	6	6	6	2	2	2	4	4
5.	Sport o‘yinlari (basketbol, boleybol, qo‘l to‘pi)
6.	Futbol o‘yini
7.	Kurash
8.	Suzish
	Jami:	68	9	9	6	8	6	8	6	9	7

Yillik soatlar taqsimoti

Nazariy ma'lumotlar

1. 
   Jismoniy mashqlarning inson qomatini mustahkamlashga va jismoniy ish qobiliyatlariga ta'siri.
   
2. 
   Inson mushaklarining bo‘shashtirilishining ahamiyati.
   
3. 
   Har xil nojo‘ya harakatlardan shikastlanishning oldini olish usullari
   

O‘quv mezonlari

T/r	Sinov mashqlari	Natijalari va ballar
		O‘g‘il bolalar					Qiz bolalar
		«5»	«4»	«3»	«2»	«1»	«5»	«4"	«3»	«2»	«1»
1.	Past tumikda tortilish	5	4	3	2	1	-	-	-	-	-
2.	Arg‘amchida sakrash daqiqada(marta)	50	40	30	20	15	60	50	40	35	30
3.	Gardishni 1 daqiqagacha belda	-	-	-	-	-	50	35	25	20	15
4.	Polda o‘tirib oldinga	10	8	6	4	2	10	8	6	4	2

Uyga beriladigan topshiriqlar

1. 
   Har kuni ertalabki gimnastika mashqlarini bajarish.
   
2. 
   Arg‘amchida sakrash.
   
3. 
   Chalqancha yotgan holda oyoqlami yuqoriga ko‘tarish.
   
4. 
   Tumikda ikki-uch marta tortilish.
   
5. 
   2—3 daqiqa yugurish.
   

2. SINF

Yillik soatlar taqsimoti

Т/р	Dastur bo‘limlari	Yillik soat	I chorak 18 soat		II chorak 14 soat		III chorak 20 soat			IV chora 16 soat
			IX	X	XI	XII	I	II	III	IV	V
1.	Nazariy ma’lumot	DARS JARAYONIDA
2.	Gimnastika	14			6			8
3.	Yengil atletika	18	8								8
4.	Harakatli va sport o‘yinlar elementlari	12		4		2		5		2
5.	Sport o‘yinlari	12			6				6
6.	Futbol o‘yini	12	6							6
7.	Suzish
	Jami:	68		25		14		21			16

Nazariy ma'lumotlar

1. 
   Odam organizmining tuzilishi va rivojlanishida badantarbiyaning o‘rni.
   
2. 
   Qaddi-qomatning tuzilishiga maxsus mashqlarning ta'siri.
   
3. 
   Chiniqish nima? Badanni chiniqtirishning asosiy qoidasi va ahamiyati haqida tushuncha berish.
   
4. 
   Mashg‘ulot vaqtida shikastlanishning oldini olish va birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish to‘g‘risida ma'lumot berish.
   
5. 
   Qomat buzilishining oldini olish, ogohlantirish qoidalari haqida. Qomatni rostlaydigan mashqlar haqida tushuncha berish. Ommaviy sport turlari to‘g‘risida (futbol, voleybol, qo‘I to‘pi, basketbol, badminton, tennis va hokazolar) ma'lumot berish. O‘z-o‘zini nazorat qilish to‘g‘risida bilim berish.
   

O‘quv mezonlari

T/r	Sinov mashqlari	Natijalari va ball
		O‘g‘il bolalar						Q'iz bolalar
		"5"	"4"	"3"	"2"	"1"	"5"		"4"	"3"	"2"	"1"
1.	Baland turnikda tortilish (... marta)	5	4	3	2	1	-		-	-	-	-
2.	Arg‘amchida 1 daqiqa davomida sakrash (...	60	50	40	35	30	70		60	50	45	40
3.	Gardishlarni 1 daqiqagacha belda	-	-	-	-	-	65		55	30	25	20
4.	Polda o‘tirib, tizzalarni oldinga bukmasdan	8	6	4	3	2	8		6	4	3	2
5.	Gimnastik o‘rindiqqa tayarub, qo‘llarni bukish	-	-	-	-	-	4		3	2	1	0
6.	Chalqancha yotgan holda gavdani 90°	15	13	8	5	3	13		10	7	4	2
7.	Polga tayanib, qo‘llarni bukish va yozish (...	10	8	6	4	2	-		-	-	-	-

Uyga beriladigan topshiriqlar:

1. 
   Har kuni ertalabki gimnastika mashqlarini bajarish.
   
2. 
   Arg‘amchida sakrashlar.
   
3. 
   Chalqancha yotgan holda oyoqlarni yuqoriga ko‘tarish.
   
4. 
   Tumikda ikki uch marta tortilish.
   
5. 
   3—5 daqiqa davomida yugurish.
   

Shuningdek, yuqori sinflarda ham maktab rahbariyati bilan kelishilgan holda va maktabning ish sharoiti hamda imkoniyatidan kelib chiqib, ushbu mashq’ulotni joriy qilishning shaklidan foydalaniladi.

Respublikamizning urf-odati va milliy an’analariga ko‘ra, yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda, o‘quvchilarning jinsiga qarab sinfni ikki guruhga bo‘lish masalasi hal etildi. Qiz bolalar bilan (8-9 sinflarda) darsni ayol o‘qituvchi olib borishi ma’qul deb topildi.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1996 yil 17 yanvardagi 27- sonli “O‘zbekistonda futbolni rivojlantirish prinsiplari va uning tashkiliy asoslarini tubdan takomillashtirish to‘g‘risida”gi qarori, 26.01.1996 yildagi O‘zbekiston

Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi hay’at yig‘ilishining “O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimidagi o‘quv muassasalari o‘quvchilari o‘rtasida bundan buyon futbolni rivojlantirish to‘g‘risida”gi qarori asosida birinchi marta maktab dasturiga futbol bo‘limi kiritildi. Futbolga 1-4 sinfda 10-12 soatdan ajratildi (2-3 sinflarda futbol o‘yini elementlari bilan tanishtirish mo‘ljallanadi):

Amaldagi dasturning “Sport o‘yinlari” bo‘limiga o‘zgartirish kiritish zarurligini hisobga olgan holda 3-4 sinfdan boshlab basketbol, voleybol, qo‘l to‘piga vaqt

ajratildi. Agar maktabda sport o‘yinlari darsini 3-sinfdan o‘tkazish imkoniyati mavjud bo‘lsa, unda bu soatni “Harakatli o‘yinlar” bo‘limidan ajratib olib berish ko‘zda tutiladi.

“Gimnastika” bo‘limini o‘rganish uchun 1-2 sinfda 16 soat, 3-4 sinflarga 14 soat, “Yengil atletika” bo‘limi uchun 1-sinfda 14 soat, 2-3 sinflarda 16 soat, 4-sinfda 18 soat ajratilgan.

Gimnastika bo‘yicha buyumlar va asbob-anlom bilan dars o‘tkazish imkoniyati bo‘lmagan taqdirda (brus, turnik, yakka cho‘p va h.k.) gimnastikaga yordamchi turdan foydalanishga ruxsat etiladi. Qizlar uchun bu ritmik gimnastika, raqs mashqlari, akrobatik mashqlar (bular chaqqonlik, jasurlik, tezkorlik sifatlarni rivojlantiradi) tavsiya etiladi.

Qo‘shimcha tarzda har qaysi sinf uchun quyidagi majburiy mashqlar beriladi:

• 
  gardish (obruch) ni belda aylantirish (30 sekunddan, 1 minutgacha) sakragichda vaqt va miqdor hisobida – necha marta, gavdani tayanch holatida ushlab, qo‘llarni bukish, yozish.
  

O‘gil bolalar uchun maktabning salomatlik maydonida:

• 
  Gimnastika devorlarida tepaga va pastga chiqib tushishlar; qo‘l ushlagich halqalarda osilib oldinga harakat qilish, qo‘llarda tayanch hosil qilib qo‘shpoyada harakatlanish, turnikda kuchni rivojlantiruvchi mashqlar, gimnastik buyumlar, anjom-uskunalardan hosil qilingan to‘siqlardan o‘tish. Masalan; qo‘shpoyada tayanch hosil qilish, osilib o‘tish mashqlari, xaridan sakrashlar, akrobatik mashqlar (yakka va juft mashqlar) gantellar, toshlar, trenajyorlar bilan bajariladigan mashqlar, atletik gimnastika yakka kurash elementlari va boshqalar.
  

“Harakatli o‘yinlar” bo‘limi uchun 1-sinfda 38 soat, 2-3 sinfda 36 soat, 4-sinfda 12 soat (bular chorakning birinchi va oxirgi darslarida o‘tkaziladi) ajratilgan.

Dasturdagi materiallarni to‘liq hajmda o‘tkazishga sharoiti bo‘lmagan

maktablar ma’muriyati bilan kelishilgan holda ayrim (yoki qisman) ushbu dasturga kiritilmagan turlari bo‘yicha o‘zgartirishlari mumkin. Masalan; dasturdagi gimnastika (anjom-uskunalar) bo‘limini o‘rganishga imkoniyat bo‘lmagan maktab, kurash sport zali, to‘shaklarning yo‘qligi, mutaxassislar va h.k. ushbu turlarni o‘zgartirib, sport o‘yinlari turlaridan futbol, aylanma usul mashg‘ulotlari,

to‘siqlardan o‘tish estafetalari, trenajyorlarda shug‘ullanish mashqlari, mokkisimon va estafetali yugurishlar, himoyali yakka kurash usullari va boshqalar. O‘qituvchi buning uchun shunday turlardan foydalanishi zarurki, ya’ni sharoiti qulay bo‘lmagan vaqtlarda ham (ob-havoni o‘zgarishida, sinf xonalarida, maktab binosi ichidagi bo‘sh joylarda) mfshg‘ulotlar, harakatli o‘yinlarni tashkil etish va o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘lsin. Masalan; qizlar uchun – ritmik gimnastika, raqs mashqlari, atletik gimnastika, trenajyorlardagi mashqlar, o‘z-o‘zini himoya qilish mashqlari (tik turgan holda). Har bir sinfda qo‘shimcha tarzda majburiy mashqlar: chambarakni tanada aylantirish (30 soniyadan 1 daqiqagacha), sakragichda sakrashlar (1 daqiqa va son hisobida), qorin mushaklariga mo‘ljallangan press mashqlari; turli holatlarda polga qarab tayanib yotib, qo‘llarni bukib-yozishlar.

O‘gil bolalar uchun maktab maydonidagi nostandart uskunalardan foydalangan holda: gimnastika devorlarida tepaga va pastga tushib chiqib turli harakatlarni

bajarishni; tepaga o‘rnatilgan (rukoxod) narvonlarda harakat qilib jsilib o‘tishlarni; turnik va bruslarda mashqlarni bajarish, gimnastik to‘siqlardan o‘tishni; (devorcha, yakka cho‘p, qo‘l ushlagichlar, balonlardan sakrab o‘tishlar va h.k.); yakka kurash elementlari, o‘z-o‘zini himoyalash mashqlari; trenajyorlarda mashqlar; atletik

gimnastika, gantelli gimnastika, toshlar bilan, sherik bilan bajariladigan mashqlar va h.k.

Jismoniy tarbiya darslarini o‘tkazishdan maqsad - bolalarning salomatligini

saqlash, ularning jismonan yetuk bo‘lib yetishishlari uchun shart-sharoitlar yaratish va mashg‘ulotlarda xavfsizlik qoidalariga rioya qilish ko‘nikmalarini

shakllantirishdan iborat. Qanday holatda bo‘lmasin, barcha imkoniyatlardan foydalanib, jismoniy tarbiya darslarini muntazam tashkil etish, ularda

o‘quvchilarning faol qatnashishini ta’minlash, organizmiga foydali yuklamalar berish juda muhim.

Shunday qilib, 1-sinfdan 4-sinfgacha maktab dasturidagi bo‘limlar bo‘yicha o‘quv yiliga tavsiya qilinadigan o‘quv soatlari setkasi quyidagicha bo‘ladi:

T/r	Dastur bo‘limIari	Sinflar
		1	2	3	4
1.	Nazariy bilim asoslari	Dars jarayordda
2.	Gimnastika	16	16	16	14
3.	Yengfl atletika	14	16	16	18
4.	Harakatli va sport o‘yinlari	38	36	36	12
5.	Sport o‘yinlari (baskefbol, voleybol, qo‘l to‘pi)	-	-	-	12
6.	Fufbol o‘yini	-	-	-	12
7.	Kurash	-	-	-	-
8	Suzish		-	-	-

O‘g‘il bolalar uchun 4-sinfda futbol mashgulotlarini o‘tish vaqtida, qizlar uchun harakatli o‘yinlari bo‘yicha mashg‘ulotlar tashkil etish, shuningdtk, ritmik gimnastika, milliy raqs va badiiy gimnastika, akrobatika bilan shug‘ullanish tavsiya qilinadi

“Sport o‘yinlari” bo‘limini o‘rtasida esa maktabning imkoniyatiga, ishlash sharoitiga, mutaxassislar soniga va o‘quvchilarning xohishiga, ko‘ra, o‘qish

jarayoniga o‘rgatish uchun taklif qilingan ikkinchi sport o‘yini ya’ni futbolni hisobga olmagan holda basketbol, voleybol, qo‘l to‘pini kiritishga ruxsat etiladi. Bunday holatda “Sport o‘yinlari” bo‘limiga ajratilgan soat, o‘qituvchilarning xohishi bo‘yicha ikkiga bo‘linadi. O‘tkazilayotgan mashg‘ulotlar tanlab olingan sport o‘yinining yuklamasiga mos keladi.

O‘qv ishlarini rivojlantirishda (yillik va choraklik) juda ko‘p jihatlarni hisobga olish zarurdir. Ayniqsa, maktab joylashgan hududning xususyati, sport bazasining soni va uning jihozlanishi, o‘qituvchining qaysi sport turi bilan shug‘llanganligi, kasbiy tayyorgarlik darajasi, maktab an’analariga e’tibor beriladi. U yoki bu sport turi soni hisobga olinadi, dastur bo‘limiga ajratilgan soatga va ob-havo sharoitiga qaraladi.