Mavzu : Nizom ul- mulkning " Siyosatnoma " asarida hikoyatlar tahlili

Urganch davlat universiteti Filologiya va tillarni o‘qitish (o‘zbek tili) sirtqi ta’lim shakli 202-guruh talabasi Qadirova Mohinurning O’zbek adabiyoti tarixi fanidan tayyorlagan taqdimoti

Mavzu : Nizom ul- mulkning “ Siyosatnoma ” asarida hikoyatlar tahlili

REJA : 1. Malikshoh va Nizom ul – mulk davrida siyosiy – madaniy hayot 2. Nizomulmulk haqida ma’lumot 3. “ Siyosatnoma ” asari qanday asar ?

Saljuqiylar davlati XI asrda siyosiy maydonda yirik g’alabalarga erishib , kuch-qudrat jihatidan har qaysi raqibini bemalol yenga oladigan darajada edi. Har bir davlatda ham o’z rivojlanishi davrida davlatni gullab - yashnatgan hukmdorlar , ular bilan birgalikda siyosiy maydonda ijobiy faoliyat yuritgan vazir – devonlar , ilm ahliga cheksiz tashakur urug’ini sochgan olim-u fuzalolar yashab o’tganlar. Saljuqiylarda ham ana shunday shaxslar mavjud edi. To’g’rulbek davrida ushbu davlat siyosiy chegaralarini ancha kengaytirgan bo’lsa, Alp Arslon davrida yanada o’z qudratini Osiyo maydonlarida yoya oldi.

Alp Arslon Qoraxoniylar bilan asosiy janglarga tayyorgarlik paytida Yusuf-al-Xorazmiy tomonidan o’ldirildi. Ibn al- Asirning bergan ma’lumotiga ko’ra , Alp Arslon hayotlik chog’idayoq 1066-yili Eronning Shimolidagi Radkon ( Radakon , aynan, Nizom ul- mulk shu shaharda tavallud topgan edi ) degan joyda saroy a’yonlari oldida o’g’li Malikshohni taxt vorisi deya e’lon qilgan edi. Jaloliddin Malikshih nomi bilan taxtga o’tirgan yangi sultonning hukmronligi roppa- rosa yigirma yil davom etdi ( 1072 -1092 ) . Uning davri saljuqiylar hukmronligining eng gullab – yashnagan davri bo’ldi. Malikshoh dastlabki siyosiy janglarini azaliy raqib – Qoraxoniy hukmdorlariga qarshi boshladi. Termizni egallab , Qoraxoniylarga birinchi zarbani berdi. 1089- yili Sulton Malikshoh QoraxoniyAhmadga qarshi bo’lgan guruhlarni o’z atrofida birlashtirdi va Movarounnahrga yurish qildi .

Samarqand va Buxoroni egallashga muvaffaq bo’lgan Malikshoh yurishni Qoshg’ar tomonga qaratdi . Sulton Malikshoh qo’shinlari bilan Farg’onaning O’zgand shahriga yetib kelganida bu yurishning oqibatlarini yaxshi tushungan Qoshg’ar hokimi Malikshohni oliy hukmdor deya tan olgan holda o’z choparini jo’natadi . Jaloliddin Malikshoh davrida saljuqiylar davlatining chegaralari Sharqiy Turkistondan to O’rta Yer dengiziga qadar cho’zilgan edi . Shuni alohida ta’kidlash mumkinki , bu ulkan hududda barcha yerlardagi ijtimoiy –iqtisodiy , siosiy va madaniy hayotni boshqarish uchun malakali mutahassislar kerak bo’lar edi. Shunday bir vaziyatda Movarounnahr va Xuroson madaniy qatlamlaridan chiqqan o’qimishli mahalliy xalq vakillarini davlat ishlariga jalb etish boshlandi .