Mavzu : Nizom ul- mulkning " Siyosatnoma " asarida hikoyatlar tahlili

Ana shunday qatlam vakillaridan biri kelib chiqishi asli Tusdan bo’lgan Abu Ali ibn Ali ibn Is’hoq bo’lib , u deyarli 30 yil davomida ( 1063 – 1092 ) Alp Arslon , Malikshoh saroylarida bosh vazir lavozimida faoliyat olib borgan edi. Uning yuksak salohiyati , aql-u zakovatiga , har bir tadbirni zukkolik bilan hal etishiga yuqori baho bergan sulton Malikshoh vaziriga “ Nizom ul-mulk ” ( “ Davlat nizomi , qonun-qoidasi ” ) faxriy unvonini tuhfa etdi .

Saljuqiylar davlati arbobi Abu Ali al- Hasan ibn Is’hoq at – Tusiyning unvoni , “ Nizo – mulmulk ” , ya’ni mulkning nizomi , tartibi nomi bilan shuhrat qozongan. Nishopur va Marvda o’qib , voyaga yetgach , Balxga borib Ali ibn Shodon xizmatiga kiradi. Keyinchalik u Dovud ibn Mikoilga dabir bo’ladi. Saljuqiylar shohi Alp Arslon saroyida vazirlik mansabigacha ko’tariladi. 1072 – yil Alp Arslon o’ldirilgach , uning o’g’li 17 yoshli Malikshoh ( 1072 – 1092 yillar ) saroyida Nizomulmulk vazirlik qilib , qariyb davlatning hamma ishlarini o’zi olib borgan.

NIZOMULMULK ( 1017 -1092 )

* Malikshoh Nizomulmulkni o’z homiysi - otabek deb atagan. * Nizomulmulk mamlakatda yirik mulkdorlar va qabila boshliqlarining ayirmachilik ( separatistax ) harakatlariga qarshi kurashgan. * Davlatni boshqarish ishlarini markazlashtirish siyosatini o’tkazgan. * 1067 – yil Bag’dodda “ Nizomiyya ” aqoid va huquq madrasasini qurdiradi

Bu mashhur asar Nizomulmulk taxallusini olgan Saljuqiylar davlatining vaziri tomonidan yozilgan.
“ Siyosatnoma ” asarining boshqa nomi “ Siyar ul- mulk” dir. Kitob 1091- yil yozilgan. Asar 51 bobdan iborat. Asarda O’zbekiston tarixiga oid muhim va qimmatli ma’lumotlar bor. Xuroson Somoniylar, Saljuqiylar , Qoraxoniylar , G’aznaviylar va Xorazmshohlar davlati haqida qimmatli ma’lumotlar berib o’tilgan.

Nizomulmulkning bu asari 1091- yil yozilgan bo’lib , 39 bobdan ( ayrim manbalarda 51 bobdan iborat deyilgan ma’lumotlar ham mavjud ) iborat asar hisoblanadi. Bu asar ikki nom bilan ataladi : 1) Siyosatnoma 2) Siyar ul – mulk ( “ Podshohlar turmushi ” ) Bu asarda davlat boshqaruviga aloqador qariyb hamma qoida va qonunlar , usul va vositalar , qozi va qozixona ishlari , qo’shin va sarbozlar , xizmatchi va shaxsiy sarbozlar masalalari , saroydagi soqchilar-u posbonlar vazifalari , ularning maoshlari , pochta va ayg’oqchilik ishlari , ularning moddiy jihatlari , hatto shohning oilaviy