Mavzu : Nizom ul- mulkning " Siyosatnoma " asarida hikoyatlar tahlili

“ Siyosatnoma ” asari
( “ Siyar ul – mulk ” )

ishlari , soliq va hiroj , zakot va vaqf masalalari ham o’rin olgan. Asarning asosiy g’oyasi shundan iborat – ki , vazir Nizomulmulk shoh va hokimlarni adl –u insofga , sulh va muruvvatga , davlatni oqilona boshqarib , qat’iy qoida va tartib o’rnatishga , amaldorlarni vijdonli , pok , halol va iymonli bo’lishga , mamlakat obodonligi , uning ahli farovonligi , tinchlik va totuvligini ta’minlash uchun harakat qilishga da’vat qiladi. Nizomulmulk 1092 – yili bu asarni qayta ishlab chiqadi va uni ko’chirib , Sulton Malikshohga yetkazish uchun saroyning mahsus kotibi Muhammad Mag’ribiy An – Nosihga topshirib o’zi Bag’dod safariga ketadi.

1092 – yili Malikshoh o’ldirtirilganidan keyin , saroyda toj – u taxt uchun kurash avjiga chiqadi. Bu kurashda Nizomulmulk Malikshohning katta o’g’li Barqayoriqning taxt uchun kurashiga madad beradi va bu bilan Malikshohning xotini Turkonxotuning ashaddiy dushmaniga aylanadi. Davlat ishlarida ancha sezilarli kuchga ega Turkonxotun Nizomulmulkni vazirlikdan olib , o’rniga o’ziga yaqin kishisini tayinlaydi . Nizomulmulk shunday ig’volar bilan vazirlikdan ketgandan so’ng Bag’dod safarida Abu Tohir ismli yollanma qotil tig’idan 1092 –yili 14 – oktabrda o’ldiriladi . Shoh o’ldirilganidan keyin davlat ishlari tartibsizlikka uchrab , aholi qiyin ahvolga tushib qoladi. Shuning uchun Muhammad Mag’ribiy 1105 – yilga kelib Nizomulmulkning bu mashhur asarini e’lon qilishga muvaffaq bo’ladi.

“ Siyosatnoma ” asarining eng qadimiy nusxalari Britaniya muzeyida ( ADD 23516 ) hamda Berlinda saqlanadi . Bu nusxalar 1168 -1169 – yili Urmiya shahrida amir – hojib Alp Jamoliddin farmoniga binoan ko’chirilgan . Charlz Sheffer 1291 – yili ko’chirilgan boshqa nusxadan foydalanib , asarni fransuz tiliga o’girib , 1893 – yili nashr ettirgan . 1914 – yili Kalkutta shahrida toshbosma nusxasi ham chop qilingan . Keyinchalik , 1932 – yili Tehron shahrida Ibrohim Xalxoliy ishtirokida “ Siyosatnoma ” besh nusxa asosida solishtirilib , bosib chiqarilgan . Nizomulmulkning bu asari B.N.Zaxoderning sharofati bilan 1949 – yili rus tiliga tarjima qilinib , nashr etildi . 1960 – yili esa ingliz tilida chop qilingan. Bu asarning yana bir nashri 1989 – yili Dushanbeda A.Devonaqulov boshchiligida chiqarilgan. Bizning o’zbek tilimizgacha yetib kelgan nusxasi 1932 – yildagi Eron nashriga asos qilib olingan.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR : 1. Sirojiddinov Sh. O’zbek mumtoz adabiyotining falsafiy sarchashmalari . – T. : Yangi asr avlodi , 2011. 2. Isxoqov Y. So’z san’ati so’zligi . – T. : O’zbekiston . 2014. 3. O’zbek mumtoz adabiyoti namunalari / Majmua. ( 1-2- jildlar) Tuzuvchi , izoh va sharhlar muallifi : N. Rahmonov . – T. : Fan , 2005 ,2007 . INTERNET SAYTLARI : 1 . http://www.kutubxona .uz 2 . http://www.ziyonet.uz 3 . http://www.literature.uz

E’tiboringiz uchun rahmat !