|
IKKI JISM HARAKATIGA DOIR MASALALAR Bilimlarni boyitamiz
A punktdan bir xil vaqtda qarama-qarshi yo‘nalishda ikkita yo‘lovchi
yo‘lga chiqdi. Birinchi yo‘lovchining tezligi 6 km/h, ikkinchisiniki 4 km/h. 2 soatdan keyin yo‘lovchilar orasidagi masofa qancha bo‘ladi (1-rasm)?
Yechish. 1-usul. 2 soat davomida har bir yo‘lovchi bosib o‘tgan yo‘lni topamiz: 1-yo‘lovchi: 6 ∙ 2 = 12 (km). 2-yo‘lovchi: 4 ∙ 2 = 8 (km).
Demak, 2 soatdan keyin ular orasidagi masofa 12 + 8 = 20 (km) ga teng bo‘ladi.
2-usul. Bir soatdan keyin yo‘lovchilar orasidagi masofa 4 + 6 = 10 (km) ga teng bo‘ladi.
Bu holatda yo‘lovchilarning bir-biridan uzoqlashish tezligi 10 km/h ga teng deb aytiladi.
Demak, yo‘lovchilar 2 soatdan keyin bir-biridan 2 ∙ 10 = 20 (km) uzoqlikda bo‘lishadi. Javob: 20 km.
Ikki yo‘lovchi bir xil vaqtda ikki punktdan bir-biriga qarab yo‘lga
chiqdi. Ikki punkt orasidagi masofa 27 km. Birinchi yo‘lovchining tezligi 5 km/h, ikkinchisiniki esa 4 km/h. Yo‘lovchilar qancha vaqtdan keyin bir-birlari bilan uchrashishadi (2-rasm)?
27 km
Yechish. Yo‘lovchilarning bir-biriga yaqinlashish tezligini topamiz: 5 + 4 = 9 (km/h). Yo‘lovchilar orasidagi masofa 27 km bo‘lib, ular 1 soatda bir-biriga 9 km ga yaqin-
lashyapti.
Demak, yo‘lovchilar 27 : 9 = 3 (soat) dan keyin uchrashishadi. Javob: 3 soat.
Bir punktdan bir vaqtda qarama-qarshi yo‘nalishda ikki velosipedchi yo‘lga chiqdi (3-rasm). 3 soatdan so‘ng ular orasidagi masofa 99 km ni tahskil qildi. Velosipedchilardan birining tezligi 15 km/h ga teng. Ikkinchi veosipedchining tezligini toping.
99 km
Bir bazadan bir vaqtda qarama-qarshi yo‘nalishda ikki chang‘ichi yo‘lga chiqdi. Birining tezligi 11 km/h, ikkinchisiniki 12 km/h ga teng. Necha soatdan so‘ng ular orasidagi masofa 46 km ni tahskil qiladi?
Orasidagi masofa 21 km bo‘lgan A punktdan velosipedchi va B punktdan
piyoda bir xil yo‘nalishda harakatlanishmoqda (4-rasm). Velosipedchining tezligi 12 km/h, piyodaniki esa 5 km/h ga teng. Ular orasidagi masofa
1 soat; b) 2 soat; d) 3 soatdan keyin qanchaga qisqaradi?
90 km/h 60 km/h
A 21 km B
Shaharda bir xil yo‘nalishda ikki avtomobil yo‘lga chiqdi (5-rasm). Birinchi avtomobilning tezligi 60 km/h, ikkinchisiniki esa 90 km/h ga teng. Ikkinchi avtomobil 2 soat kech yo‘lga chiqqan. Ikkinchi avtomobil birinchi avtomobilga yeta oladimi? Necha soatdan keyin? Shahardan qancha uzoqlikda? Savollarga rasm va jadvaldan foydalanib javob bering?
Vaqt (h)
|
1-avtomobil bosib o‘tgan yo‘l (km)
|
2-avtomobil bosib o‘tgan yo‘l (km)
|
Ular orasidagi masofa (km)
|
1
|
60
|
-
|
60
|
2
|
120
|
-
|
120
|
3
|
180
|
90
|
90
|
4
|
240
|
180
|
60
|
5
|
300
|
270
|
30
|
6
|
360
|
360
|
0
|
Orasidagi masofa 27 km bo‘lgan ikkita sayyohlar bazasidan bir vaqtda bir- biriga qarab ikkita sayyohlar guruhi yo‘lga chiqdi (6-rasm). Birinchi guruh 4 km/h tezlik bilan, ikkinchi guruh esa 5 km/h tezlik bilan harakatlanmoqda. Ular qancha vaqtdan so‘ng uchrashishadi?
Qishloqdan bir vaqtda qarama-qarshi yo‘nalishda ikki traktor yo‘lga chiqdi. Birining tezligi 34 km/h , ikkinchisiniki 32 km/h ga teng. Necha soatdan so‘ng ular orasidagi masofa 132 km ni tahskil qiladi?
Qirg‘oqdan bir vaqtda qarama-qarshi yo‘nalishlarda ikkita kater chiqdi (7- rasm). Birinchi katerning tezligi 30 km/h, ikkinchisiniki esa 40 km/hga teng. Ular orasidagi masofa qancha vaqtdan keyin 210 km ga teng bo‘ladi?
Yechish: 1-qadam. Katerlarning bir soatda bir- biridan qancha uzoqlashganini, ya’ni uzoqlashish tezligini topamiz.
2-qadam. Qancha vaqtda bir-birlaridan 210 km ga uzoqlashishini topamiz.
7-rasmda masalani qadam-baqadam yechish blok-sxemasi keltirilgan. U asosida masalani yechish jarayonini izohlang va yechimni oxiriga yetkazing.
Shahardan bir vaqtda qarama-qar- shi yo‘nalishlarda ikkita mototsiklchi yo‘lga chiqdi (8-rasm). 2 soatdan keyin ular orasidagi masofa 100
km bo‘ldi. Birinchi mototsiklchining tezligi 30 km/h bo‘lsa, ikkinchi mototsiklchining tezligini toping.
8-rasmda masalani qadam- baqadam yechishning ikkita blok- sxemasi keltirilgan. Ular asosida masalani yechish jarayonini izohlang va yechimni oxiriga
1-usul 2-usul
yetkazing.
9-rasmga ko‘ra masala 9
tuzing va uni yeching.
10
90 km/h
? km
85 km/h
Diagrammadagi ma’lumot- lardan foydalanib, masala shartini to‘ldiring va uni yeching (10-rasm): It va mushuk bir-biriga qarab yugurib, 8 minutdan keyin
Hayvonlar tezligi, m/min
uchrashishdi. Harakat boshida ular orasidagi masofa qancha bo‘lgan?
10-diagrammadagi ma’lumotlaridan foydalanib, yana boshqa masalalar tuzing va ularni yeching.
Oralaridagi masofa 108 km bo‘lgan ikki velosipedchi bir vaqtda bir-biriga qarab yo‘lga chiqdi va 3 soatdan keyin uchrashishdi. Birinchi velosipedchi tezligi ikkinchisinikidan 4 km/h ortiq bo‘lsa, har bir velosipedchi tezligini toping (11-rasm). ?
12-rasmga qarab masala tuzing. Agar it 27 sekundda bolani quvib yetgan bo‘lsa, uning tezligi qancha bo‘lgan?
? m/min 60 m/min
108 m
Orasidagi masofa 1278 km bo‘lgan ikki shahardan bir vaqtda bir-biriga qarab ikki poyezd yo‘lga chiqdi. Birinchi poyezd tezligi 100 km/h, ikkinchisiniki esa birinchisinikiga qaraganda 10 km/h ga kam. 4 soatdan keyin poyezdlar orasidagi masofa qanchani tashkil qiladi (13-rasm)?
Aeroportdan bir vaqtda qarama-qarshi yo‘nalishda ikki samolyot uchdi. 2 soatdan keyin ular orasidagi masofa 1500 km ni tashkil qildi (14-rasm). Birinchi samolyot tezligi 400 km/h bo‘lsa, ikkinchisining tezligini toping.
Oralaridagi masofa 450 km bo‘lgan yuk va yengil avtomashinalar bir-biriga
qarab yo‘lga chiqishdi va 3 soatdan keyin uchrashishdi (15-rasm). Yengil avtomashinaning tezligi yuk avtomashinaning tezligidan 30 km/h ortiq bo‘lsa, uning tezligini toping.
Do'stlaringiz bilan baham: |
