Матн муҳаррирлари ва процессорлари

МББТ MS ACCESS дастури 
MS Access MS Office таркибига кирувчи дастур бўлиб, унинг ѐрдамида МБ яратиш, бошқариш ва 
фойдаланиш мумкин. Access дастурининг устунлик томони шундаки, у ѐрдамида яратилган МБнинг хамма 
объектлари дискда битта файл сифатида сақланади.
MS Access дастури ҳам реляцион моделлар асосига қурилган бўлиб, унда ташкил қилинадиган МБлар 
жадвал кўринишида акс этади. Бундай жадвалдаги устунлар майдон деб, сатрлар эса ѐзув деб аталади. 
Майдон – шу майдонга киритиладиган маълумотларни хоссаларини ифодалайди. 
Ёзув–мантиқий боғланган майдонлар йиғиндисидир. Унда бирор предмет сохасидан олинган 
маълумотлар жойлаштирилади.
Демак, майдон МБнинг асосий тузилмали элементи бўлиб, у қуйидаги хоссалар билан ифодаланади: 
- узунлиги (белги ва символларда ифодаланиб байтларда ўлчанади),
- номи (майдоннинг ўзига хос алоҳида хусусияти),
- подпись- имзо (устун сарлавҳаси ҳақида маълумот).
Майдонлар хусусиятига ва таркибига қараб қуйидаги турларга бўлинади: 
1. Матнли майдон.
2. Сонли майдон.
3. Вақт ва санани ифодаловчи майдон.
4. Мантиқий майдон (1

0; Ҳа ѐки йўқ; рост ѐки ѐлғон каби мантиқий бирликлар билан ифодаланади). 
5. Пул бирликларида ифодаланган майдон. 
6. OLE майдони. 
7. MEMO майдони. 
8. Счетчик (сановчи) майдони. 
МБ нинг майдонлари албатта номланиши ва у номлар битта жадвалда такрорланмаслиги керак. Ном 
узунлини 64 тагача белгилардан иборат бўлиб, унда нуқта(.), ундов(!) ва кавдрат қавс([]) белгилари 
ишлатилиши мумкин эмас. Ном бўш жой белгиси билан бошланиши хам мумкин эмас.
Майдон учун имзо мажбурий хосса бўлмагани учун уни ишлатиш шарт эмас. Имзо асосан форма ва 
ҳисоботларда майдон номини ўрнини босиб турадиган маълумот. Лекин, баъзан майдон номи қисқартириб 
ишлатилгани учун уни хар хил форма ѐки ҳисоботларда ифодалаш мақсадга мувофиқ эмас. Шундай 
холларда майдон номи ўрнига унинг имзосини ишлатган маъқул. Имзода майдон номи учун қабул қилинган 
чеклашлар йўқ. Битта жадвалда бир хил имзолар ишлатилиши мумкин. 
Майдон узунликлари уларнинг асосий хоссаси бўлиб, улар хар бир турдаги майдон учун хар хил бўлади, 
масалан: 
- матнли майдон учун 256 тагача, одатда 50 та қилиб олинади; 
- сонли майдон унинг бутун ѐки хақиқий сонлигига боғлиқ бўлиб кўрсатилган форматлардан бири 
танланади ѐки андоза(маска) яратилади; 
- вақт ва санани ифодаловчи майдон ўз форматларига эга бўлиб улардан бири танланади ѐки мос андоза 
яратилади; 
- пул бирликларида ифодаланган майдон сонли майдон билан бир хил бўлиб, фақат охирига бирор 
давлат пул бирлигини кўрсатиб туриши билан фарқланади; 
- OLE майдони одатда 1 Гб гача шакл, тасвир, расм, мусиқий клиплар ва видеоѐзувлар шаклида 
ифодаланадган маълумотни жойлаш учун ажратилади; 

---

51 
- MEMO майдони 256 тадан 65535 тагача белгидан иборат бўлган матнли маълумотларни файлда 
сақлайди; 
- Счетчик майдони эса янги қўшилган ѐки олиб ташланган ѐзувларни автоматик равишда рақамлаб 
чиқишга хизмат қилади. 
Access жадвалига киритилаѐтган хар қандай маълумот тўғридан-тўғри дискка ѐзилади ва агар унга 
ўзгартиришлар киритилса аввалгиси қайта тикланмайди.