Амалий дастурлар пакети ва уларнинг касбий соҳаларда қўлланилиши

Амалий дастурлар пакети ва уларнинг касбий соҳаларда қўлланилиши.
Амалий дастурий таъминот фойдаланувчи аниқ бир вазифалари (иловалари)ни ишлаб чикиш ва бажариш учун мўлжалланган. Амалий дастурий таъминот тизимли ДТ, хусусан, операцион тизимлар бошқарилуви остида ишлайди. Амалий ДТ таркибига қуйидагилар киради:

-турли вазифалардаги амалий дастурлар пакетлари;

-фойдаланувчи ва АТ умумий иш дастурлари.
Амалий дастурлар пакетлари (АДП) фойдаланувчи хал этаётган вазифаларини автоматлаштиришнинг кучли куролидир, у ахборотни қайта ишлаш буйича компьютер бирор ишни кандай бажарётганини билиш заруриятдан амалда тўлиқ озод этади.
Ҳозирлиги пайтда уз функционал имкониятлари ва амалга ошириш усулларига кура фарқланувчи АДПнинг кенг спектри мавжуд.
АДПнинг қуйидаги турлари фарқланади:
- умумий вазифадаги (универсал);
-услубий йуналтирган;
-глобал тармоқ;
-ҳисоблаш жараён ташкилотлари (маъмурийлаштириш).
Умумий вазифадаги АДП - фойдаланувчи ва умуман ахборот тизими функционал вазифаларни ишлаб чикиш ва фойдаланишни автоматлаштириш учун мўлжалланган. Бу АДП синфига қуйидагилар оиддир:
-матнли (матнли процессорлар) ва график муҳаррирлар;
-электрон жадваллар
-маълумотлар базасини бошқариш тизимлари (МББТ);
-интеграцияланган пакетлар;
-CASE-технологиялар;
-экспорт тизимлар кобиклари ва сунъий интеллект тизимлари.
Муҳаррирлар.Муҳаррирлар деб матнлар, график маълумотлар ва иллюстрацияларни яратиш ва узгартиришлар учун мўлжалланган АДПга айтилади. Улар асосан фирмада ҳужжат айланишини автоматлаштириш учун мўлжалланган.
Муҳаррирларни уз функционал имкониятларига кура матнли, график, нашрий тизимларга бўлиш мумкин. Tекстли (матнли) муҳаррирлар матнли ахборотни қайта ишлаш учун мўлжалланган ва асосан қуйидаги вазифаларни бажаради:
матнни файлга ёзиш; кушимча киритиш, чиқариб ташлаш, рамзлар, қаторлар, матн парчаларини алмаштириш; орфографияни текшириш; матнни турли шрифтларда безаш; матнни текислаш; бобларни тайёрлаш, матнларни саҳифаларга бўлиб ташлаш; сўз ва жумлаларни излаш ва алмаштириш; матнга содда безаклар киритиш; матнни териб тайёрлаш.
Microsoft word
Word Perfect (ҳозирда Corel фирмасига тегишли), ChiWriter, Multi-Edit (American Cibernetics) ва бошқаларнинг матнли муҳаррирлари кенг таркалган.
График муҳаррирлар диаграмма, иллюстрация (безаклар), чизма ва жадвалларни уз ичига олган график ҳужжатларни қайта ишлаш учун мўлжалланган. Фигура ва шрифтлар ўлчамини бошқариш, фигура ва ҳарфларни кучириш, турли тасвирлар хоcил қилишга йўл қўйилади. Анча машхур график муҳаррирлардан PC Paintbrush, Boieng Graf, Fantavision ва бошқаларни келтириш мумкин. Нашрий тизимлар узида матнли ва график муҳаррирлар имкониятларини бирлаштиради, график материаллардан саҳифани шаклга келтириш ва уни босишга тайёрлаш буйича ривожланган имкониятларга эга. Бу тизимлар нашрий ишларда фойдаланишга йуналтирилган ва саҳифалаш тизимлари деб аталади. Шундай тизимлардан Adobe фирмасининг PageMaker ва Corel корпорациясининг Ventura Publisher махсулотларини мисол тарикасида келтириш мумкин.
Электрон жадваллар. Электрон жадваллар деб жадвалларни қайта ишлаш учун мўлжалланган АДП электрон жадвалига айталади.
Жадвалдаги маълумотлар устун ва қаторлар кесишган жойидаги катакчаларда сақланади. Бу катакчаларда сонлар, рамзий маълумотлар ва формулалар сақланиш мумкин. Формулалар бир катакчадаги нарсани бошқасидан мустақил тутади. Бу синфдаги энг оммабоп АДП ларга
Microsoft Excel
Lotus 1-2-3, Quattro Pro ва бошқа шу каби махсулотлар киради.
Маълумотлар базасини бошқариш тизимлари. Ички машина ахборот таъминотини яратиш учун махсус АДП - маълумотлар базасини бошқариш тизимларидан фойдаланилади.Маълумотлар базаси - дискда сақланадиган махсус равишда ташкил қилинган маълумотлар туркумларининг жамланмасидир. Маълумотлар базасини бошқариш маълумотларини киритиш, уларни тузатиш ва маълумотлардан турлича фойдаланиш, яъни кушимча қўшиш, олиб ташлаш, янгилаш ва хоказоларни ûз ичига олади.
МББТ нинг ривожланиши маълумотлар базасида ахборотни аниқ бир ташкил қилишдан амалий дастурлар мустақиллигини таъминлайди. Маълумотларни ташкил қилиш услубига боғлиқ холда МББТ лар тармоқли, погонали (иерархлик), таксимловчи, реляцион турларга бўлинади. Мавжуд МББТ лар орасида оммавийлашганлари Borland корпорациясининг Microsoft Acces, Microsoft FoxPro, Paradox, шунингдек, Oracle, компаниясининг Informix, Ingres, Progress МББТ ларидир.
Интеграциялашган пакетлар.Интеграциялашган пакетлар деб умумий вазифадаги АДП турли дастурий компонентларини узида бирлаштирувчи АДПга айтилади. Замонавий интеграциялашган АДПларга қуйидагиларни киритиш мумкин:
матнли муҳаррир; электрон жадвал; график муҳаррир; МББТ; коммуникацион модул.
Қўшимча модуллар сифатида интеграциялашган пакетга файлларни экспорт-импорт тизими, калгкулятор, такдим, дастурлаштириш тизимлари сингари компонентлар киритилиши мумкин.Компонентлараро ахборот алоқаси турли маълумотларни тақдим этиш шаклларини бир хиллаштириш йўли билан таъминланади. Турли компонентларни ягона тизимга жо қилиш фойдаланувчига интерфейсда шак-шубхасиз афзалликлар беради, бироқ тезкор хотирага кучли талабалар қисмида у муҳаррир еткизади. Мавжуд пакетлар орасида Framework, Startnave, Microsoft Offise кабиларни ажратиб курсатиш мумкин.