Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

SHteyndan xomaki mis
olish. 
1866–yilda muhandis V.A. Semennikov tomonidan 
xomaki misni maxsus gorizontal konvertorlarda suyuq shteyndan havo haydash yo’li bilan olish 
usuli yaratilgan. 
Konvertorda o’tadigan jarayonni ikki bosqichga ajratish mumkin. 
Birinchi bosqichda konvertorga haydalayotgan havo kislorodi temir va mis sulfidlarini 
oksidlaydi. Hosil bo’lgan temir (II) –oksid kvarts bilan birikib shlak paydo qiladi: 
2Fe
2
S + 3O
2
= 2FeO + 2SO
2
+ Q 
2FeO + 2SiO
2
= 2FeOSiO
2
+ Q 
Jarayonda ajralayotgan shlak yig’ilishi bilan konvertor og’zidan kovshga chiqariladi. 
Konvertorga esa yangi shteyn va flyus kiritiladi.
Ikkinchi bosqichda konvertordagi mis sulfid haydalayotgan havo kislorodi bilan 
reaktsiyaga kirishib misni qaytaradi:
2Cu
2
S + 3O
2
= 2Cu
2
O + 2SO
2
+ Q
Cu
2
S + 2Cu
2
O = 6Cu + SO
2
– Q 
Bosqich 2–3 soat davom etadi. Olingan misda oz bo’lsada, boshqa elementlar bo’lganligi 
uchun uni 
xomaki mis 
deyiladi. 
Xomaki
misni tozalash (rafinlash). 
Agar xomaki misning tarkibida juda oz miqdorda 
Au, Ag kabi nodir metallar mavjud bo’lsa hamda olinadigan metalldan bekorchi qo’shimchalar 
miqdoriga u qadar katta talab qo’yilmasa, alangali pechda havo haydash yo’li orqali mis 
tozalanadi. 
Misni elektrolitik tozalash. 
Bu usulda juda toza mis olish bilan birga uning tarkibidagi 
nodir metallar ham ajratiladi. Bu jarayon ichki devori maxsus elektrolit quyilgan qo’rg’oshin list 
yoki viniplast bilan qoplangan yog’och yoxud beton vannalarda olib boriladi. 
Mis qotishmalari. 
Misning rux, qalay, qo’rg’oshin, temir, marganets va boshqa 
elementlar bilan hosil qilgan birikmalari 
mis qotishmalari 
deyiladi. Mis qotishmalari yuqori 
mexanik hamda texnologik xossalarga ega hamda korroziyabardosh, yeyilishga chidamlidir. SHu 
bois ulardan sanoatda keng miqyosda foydalaniladi.