Sabaqta matematika shınıǵıwlarına qızıǵıwshılıq oyatıwshı jarıs
elementlerin óz ishine alǵan didaktikalıq oyınlarǵa kóbirek orın
beriw kerek. Bular baslawısh mektepte matematika oqıtıw
tájiriybesinen belgili bolǵan didaktikalıq oyınlar («Tım-tırıs»,
«Teksheme-tekshe», «Estafeta») bolıwı múmkin, bul oyınlardı
oynawda klass jámááti ádette eki toparǵa bólinedi yamasa eki
oqıwshı tárepinen oynaladı. Bunday oyınlardı sonday etip
shólkemlestiriw kerek, balalar ayırım waqıtları «oqıtıwshı» rolinde
bolıp qalsın, yaǵnıy tuwrı orınlaǵanın tekseretuǵın bolsın
yamasa
ózleri tapsırmalar bersin (balalar oyın waqtında rolleri menen
almastırılıp tursın).
Oyınlarda «jeńip shıǵıw» usılınan paydalanıw kerek. Mısalı:
«Juwabında 8 shıǵatuǵın eki sandı qosıwǵa baylanıslı mısal dúziń»
ańlatpası ornına balalar tapsırmanı qızıǵıwshılıq penen qabıl etiwi
ushın «D+P jazıwda qaysı kartochkalar aylandırıp qoyılǵanın tabıń»
dew múmkin. Oqıwshılardı kóbirek aktivlestiriwge, barlıq itibarın
qaratıwǵa kópshilik oqıtıwshılar paydalanatuǵın usıl-oqıwshılar
jaqsı kóretuǵın ertek qaharmanların «qatnastırıw» usılı úlken
áhmiyetke iye. Mısalı: «Grekshe mısallar sheship atırǵan edi, ol bir
mısaldı sheshe almadı… Ol sizlerden járdem sorap keldi. Oǵan
járdem beriń… Bilmesbay hár qashanǵıday hámme nárseni
almastırıp jiberdi. Ol úshke ekini qosıp, 4 shıǵardı. Onıń qátesin
dúzetiń» hám sol sıyaqlılar.
Balalar óz mazumınına qarap qızıqlı bolǵan arnawlı tańlanǵan
logikalıq shınıǵıwlardı ayrıqsha qızıǵıwshılıq penen analiz ete aladı.
Sabaqlıq (kurstıń hár qıylı temalarǵa arnalǵan)
betlerinde de sol
shınıǵıwlarǵa arnalǵan arnawlı eki tutas ishki betlerinde
(razvorotlarda) bul túrdegi bir qatar shınıǵıwlar berilgen.
Logikalıq shınıǵıwlar, oyınlar, didaktikalıq material menen
ámeliy jumıslar, baspa tiykarlı dápter menen ámeliy jumıslar sabaqta
úlken orın alıwı kerek, biraq bular menen bir qatarda oqıtıwdıń
ápiwayı metodlarınan da paydalanıladı, bul metodlar da qaralıp
atırǵan jaǵdayda belgili ózgeshelikke iye. Mısalı, 6 jaslılar menen
islewde uzaq túsindiriwler bolmawı kerek. Túsindiriw kóbinese
tayarlawshı sáwbet formasında alıp barıladı.
Kitap penen islew,
ádette, oqıtıwshı basshılıǵında ótedi, biraq jıl aqırına shekem
balalardı kitap boyınsha bazı bir tapsırmalardı ózbetinshe islewge
137
úyretiw kerek (mısallardı onsha qıyın bolmaǵan kishi tekstli
máselelerdi sheshiw).
Altı jaslı balalar menen shınıǵıwlardı shólkemlestiriwdiń belgili
talaplarınan biri sonday sharayat jaratıwdan ibarat,
bul sharayatta
balalar aktivliginiń túri óz waqtında almastırılıwı hám orınlanıp
atırǵan tapsırmalardıń hár túrli bolıwı támiyenleniwi kerek
(baqlawlar, didaktikalıq materiallar menen ámeliy jumıslar, súwret
salıw, sáwbetke qatnasıw, dápterde ózbetinshe jumıs orınlaw, kitap
penen islew, klastıń awızeki frontal jumısında qatnasıw, sabaqtıń
barısında oyınlı dem alıw hám sol sıyaqlılar).
Taza materialdı kiritiwde sabaqtı sonday shólkemlestiriw kerek,
oǵan jumıs taxta aldında oqıtıwshı yamasa shıǵarılǵan oqıwshı
tárepinen hár qıylı kórsetiwlerden, hár qıylı predmetler menen
ámeliy jumıslar orınlawdan baslanadı (mısalı,
balalar gezek penen
taxta aldına shıǵadı, shkafta turǵan oyınshıqlardan alıp juplıqlar
payda etedi), sonnan keyin partada individual sanaw materialları
menen jumıs orınlanadı, bunda oyınnıń barısında oqıtıwshı járdemge
mútáj oqıwshılarǵa járdem beredi.
Bunday jumıs ádette, kollektiv túrinde nátiyjeni tekseriw menen
tamamlanadı (mısalı, kerek bolıp qalǵanda tapsırmanı orınlaw usılın
túsindiriw menen).
Sonnan keyin kitap penen islew oqıtıwshı basshılıǵında
baslanadı, onnan keyin bolsa basqa sanaw materialları menen jáne
ámeliy jumıslar orınlawǵa ótedi (mısalı, máseleler dúziw ushın
kórsetpeli súwretlerden paydalanıladı). Bunnan keyin bolsa
oqıtıwshı taxtada túsindirgeni boyınsha dápterde ózbetinshe jumıs
orınlanadı.
Sabaqtıń barısında, oqıtıwshınıń qálewine qarap, balalarda
sharshaw belgilerin seziwi menen-aq, fizikalıq tárbiya ótkeriw
paydalı, sabaqqa balalardıń keypiyatın kóteriwshi, mısalı, házil
máseleler, qızıqlı, ayqın, qızıqtırıwshı ayrıqsha súwretler,
kesteler
hám sol sıyaqlı qızıqlı elementlerdi kiritiw paydalı. Sol túrdegi
ayırım materiallar sabaqlıq betlerinde berilgen.
Bilimlendiriwdiń oqıw, tárbiyalıq rawajlandırıw wazıypasın
sheshiwge shınıǵıwlardıń pútin sisteması menen, yaǵnıy baqlawlar,
hár qıylı didaktikalıq materiallardan paydalanıp ámeliy jumıslar
ótkeriw, sabaqlıq, baspa tiykarlı dápter menen islew hám sol
138
sıyaqlılar menen erisiledi. Bunda tiykarǵı qollanba sabaqlıq
esaplanadı. Sabaqlıq penen islew sabaqta azǵana waqıttı alsa da,
biraq sol kurs sistemasınıń izshilligin anıqlaydı, programma
talapların ashadı hám anıqlastıradı, kurstıń hár bir máselesi qaysı
dárejede qaralıp atırǵanın olar qanday izbe-izlikte úyreniliwin
kórsetedi.
Sabaqlıqtı jaqsı biliw oqıtıwshıǵa kurstı rawajlandırıw logikasın
(mazmunın, jumıstı rejelestiriwdi, ayırım waqıtları bolsa onı
shólkemlestiriwdi, sol basqıshta paydalanılıwı maqsetke muwapıq
bolǵan kórsetpelilik túrlerin) kóz aldına keltiriwge járdem beredi.
Sol sebepli sabaqlıq ózgesheliklerin tereń bilip alıw kerek.
Do'stlaringiz bilan baham: 
