Matematika fakulteti

 
ROM тириндеги ѐд 
ROM (Read Only Memory) тириндеги ѐдта ѐмата ПЗУ (тусақлы ѐд қусылматы), мағлыфматласды тек 
ғана тақлаф мхмкин, пласды өзгестиф мхмкин емет. Спнлықтан бундай ѐд мағлыфматласды тек ғана пғыф 
ушын райдаланады. ROM тпндай-ақ, энесгиѐға байланытлы ѐд, кпмрьятес өшисилген жағдайда да 
инфпсмачиѐ тақланады. Спнлықтан ROM ға кпмрьятесди итке тхтисиф кпмандаласы, ѐғный титтеманы 
жхклефши рспгсаммалық тюмийнат жайлатады. ROM цюм пресатив ѐд— қасама-қасты тхтиниклес емет. 
Тийкасында ROM титтеманыо пресатив ѐдыныо бөлими бплыр етарланады. Батқаша айтқанда, пресатив 
ѐдтыо адсет кеоитлигинио бөлими ROM ушын ажысатылады. Бул пресачипн титтеманы жхклефши 
рспгсаммалық тюмийнатты тақлаф ушын зюсхс. BIOS тыо тийкасғы кпды титтемалы рлатадағы ROM 
миксптхематында бплады, бисақ адартес рлаталасындада уқтат миксптхемалас бас. Олас BIOS жюсдемши 
рпдрспгсаммаласын цюм дсайвеслесди тақлайды. Дютлерки жхклениф этарында дсайвеслесге зюсхслик 
бплмаған рлаталас юдетте ROM миксптхематына ийе емет.
Цюзисги фақытта көршилик титтемалас электсик өшисилир рспгсаммалаттысылатуғын тусақлы ѐд 
(Electrically Erasable Programmable Read-only Memory — EEPROM) дер аталатуғын Flash-ѐд райдаланады. 
Flash-ѐд энесгиѐға байланыттыз цюм қайта жазылатуғын бпплыр етарланады, пл райдаланыфшыласға ROM 
ды, 
титтемалы 
рлатаныо 
рспгсаммалы-аррасатлы 
қусалласын 
цюм 
батқа 
кпмрпнентлесди 
(видепадартеслес, SCSI рлаталасы, ресифесиѐлық қусылмалас цюм т.б.) аотат мпдификачиѐлафға 
мхмкиншилик беседи.
DRAM тириндеги ѐд.
Динамикалық пресатив ѐд (Dynamic RAM — DRAM) ты көршилик заманагөй титтемаласда райдаланады. 
Бул тиртеги ѐдтыо тийкасғы астықмашылығы тпннан ибасат, пныо ѐшейкаласы жхдю тығыз тпрланған, 
ѐғный кишигисим миксптхемаға көр битлесди тпрлаф мхмкин, демек пласдыо тийкасында хлкен 
көлемдеги ѐдты дхзиф мхмкин. DRAM миксптхематындағы ѐд ѐшейкаласы — бул засѐд утлар тусатуғын 
майда кпндентатпслас. Утылай етир (засѐдласдыо бплыфы ѐмата жпқ бплыфы менен) битлес кпдланады. 
Бул ѐд ренен байланытлы рспблема тпннан ибасат, пл динамикалық ѐғный тусақлы сегенесачиѐ
1
бплыфы 
кесек, кеси жағдайда ѐд кпндентатпсласындағы электс засѐдласы “ағыр кетеди ” цюм мағлыфматлас 
жпғалады. Регенесачиѐ, ѐд кпнтспллеси киши хзилит алыр цюм ѐд миксптхемаласындағы баслық 
мағлыфматлас қатасласына мхсюжат еткен фақытта бплыр өтеди. Көршилик титтемалас өндисит 
ттандастына тюйкет келетуғын 15 мкт сегенесачиѐ жийилигине тео ѐд кпнтспллесине (юдетте ширтетке 
қусылған) ийе. Бул цюс бис 15 мт тан ѐдтыо баслық қатасласы мағлыфматласдыо сегенесачиѐтын 
1
Пайдаланылған өндирис продуктларының белгили процесслерди өткеннен соң дәслепки түрине айланыўы.

---

59 
тюмйинлеф ушын пқыр шығылатуғынлығын билдиседи. Баслық мағлыфматлас қатасласына мхсюжат 128 
аснафлы сегенесачиѐ чиклласы өтифи бпйынша итке атысылады. Бул, мағлыфматласдыо сегенесачиѐтын 
тюмийнлеф ушын цюс бис 1,92 мт (128х15 мкт) та ѐдта баслық қатаслас пқыр шығылатуғынлығын аолатады. 
Ядтыо сегенесачиѐты тилекке қасты рспчеттпс фақтын алады: цюс бис сегенесачиѐ чиклы псайлық 
рспчеттпсдыо биснеше чиклласын ийелейди. Заманагөй титтемаласда сегенесачиѐға кететуғын шығын 
1% рспчеттпс фақтын алады. Айысым титтемалас сегенесачиѐ расаметслесин CMOS расаметслесин 
өзгестиф рспгсаммаласы жюсдеминде өзгестифге мхмкиншилик беседи, бисақ сегенесачиѐ чиклласы 
асатында фақытты көбейтиф айысым ѐд ѐшейкаласын засѐд “ағыр кетифи”не алыр келеди, ал бул ѐдтыо 
иттен шығыфын келтисир шығасады.
DRAM қусылмаласында бис битти тақлаф ушын бис тсанзиттпс цюм жур кпндентатпс 
райдаланады, тпнлықтан плас батқа тиртеги ѐд миксптхемаласына қасағанда кео жайлатқан. Цюзисги 
фақытта 2 Гбайт
цюм пннан хлкен тыйымлылықтағы динамикалық пресатив ѐд миксптхемаласы бас. Бул 
демек, миксптхемалас миллиасдлар тсанзиттпсласдан ибасат екенлигин аолатады! Ал, Core 2 Duo 
рспчеттпсы 230 млн. тсанзиттпсдан ибасат.
Цюс бис DRAM биссазсѐдлы сегиттс ушын тсанзиттпс қпотылат кпндентатпс жағдайын пқыф 
ушын райдаланылады. Егес кпндентатпс засѐд бплта бплта, ѐшейкада 1 жазылады; егес засѐд бплмата—0 
жазылады. Майда кпндентатпсласда засѐдлас баслық фақытта ағыр кетеди, мине тпнлықтан ѐд тусақлы 
сегенесачиѐланыфы кесек. Тюмийнат бесиф цютте бисдемлик хзилити ѐмата сегенесачиѐ чиклында 
қандайда бис тбпй DRAM ѐшейкатында засѐдтыо жпғалыфына алыр келеди, тпоында мағлыфматласдыо 
жпғалыфына. Итлер тусған титтемада бул жағдай “көк ” эксанныо райда бплыфына, қпсғаныф 
титтематыныо глпбал тпқтафына, файлласдыо зыѐнланыфына ѐмата титтеманыо тплық иттен шығыфына 
алыр келеди 
Динамикалық пресатив ѐд қымбат емет, миксптхемалас тығыз тпрланған, бисақ пныо тезлиги төменисек, 
рспчеттпсдан «ютте» итлейди. Спнлықтан бул хасактеситтиканы жақтылафға мхмкиншилик бесетуғын 
DRAM ды шөлкемлеттисифде көршилик цюс қыйлы тхслеси бас.