Маҳсулотни ишлаб чиқариш ва сотиш таҳлили

Ташқи омиллар

Кадрлар малакасининг талабга жавоб бермаслиги,		Харидорлар сонининг, пул даромадларининг камайиши
уларнинг бозор сирларини
яхши билмаслиги		Мазкур товарга бозорнинг ту-
		йиниш даражасининг ошиши
Истиқболли режаларнинг
нотўғри тузилганлиги		Рақобатчи тадбиркорлар
		товари сифатининг ошиши,
Баҳо сиёсатини тўғри		норхининг камайиши
танлай олмаганлиги
		Худуддаги сиёсий вазият
Товар сифатининг пасайиб таннархнинг ошиб кетиши		Аҳолининг ижтимоий-иқтисодий аҳволи, қайси қатламга мансублиги
Рекламанинг яхши йўлга қўйилмаганлиги		Мавсумий ва демографик вазият
ва ҳ.к.		ва ҳ.к.

4.1 - Чизма. Тадбиркорлик субъектлари фаолиятига таъсир қилувчи салбий омилларнинг таснифи

Товарларни сотиш усуллари

Ишлаб чиқарлиган (етиштирилган) жойдаги омбордан сотиш		Товар-хом ашё биржалари, ярмаркалар орқали сотиш
Истеъмол бозорига олиб бориб улгуржи сотиш		Бевосита харидорга (истеъмолчига) етказиб бериш

Истеъмол бозорига олиб бориб чакана сотиш

4.2-Чизма. Тадбиркорлик субъектлари фаолиятида товарларни сотишни ташкил қилиш усуллари
Булар ҳам яна бир бор хулоса қилишга олиб келадики, тадбиркорлар бозор шароитида бозорни тўғри ва тўлиқ ўрганиши лозим экан.


4.11. Кўрсаткичларни қиёслайдиган (солиштириладиган)
ҳолатга келтириш усули

Иқтисодий жараёнлар натижаси кўрсаткичларда ифодаланади. Таҳлил қилишда уларни қиёслашга тўғри келади. Бу учун, уларни ўлчами, мазмуни ва ҳажми жиҳатидан таққосланадиган ҳолатга келтириб олиш лозим. Буларни аниқлашда амалиётда келтириш коэффициентидан кенг фойдаланилади.

Ушбу коэффициентнинг моҳияти шундаки, турли ҳажмдаги, ўлчам ва оғирликдаги турли хил маҳсулотларни қиёслайдиган ҳолатга келтириш имконини беради. Масалан, бирорта маҳсулотни ишлаб чиқариш режаси бир хил навда белгиланади. Аммо амалиётда айнан шундай бўлиб чиқмаслиги табиий. Бундай ҳолда турли навда ишлаб чиқарилган бир хилдаги маҳсулотни қиёсланадиган ҳолатга келтириб олиш учун уни режада кўрсатилган навда ифодалаб олишни тақозо қилади.
Мазкур усулни амалиётда қўллаш учун амалий маълумотлардан фойдаланган ҳолда амалга ошириш йўлини кўриб чиқиш лозим. Бу учун Каттақурғон ёғ-мой акциядорлик жамиятида ишлаб чиқариш соҳасининг бир тури, яъни совун ишлаб чиқариш ва сотиш соҳасини оламиз (4.14-жадвал).
Ушбу жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, мазкур корхона 2003 йил IV-чоракда 42,0 минг кг. ёғлилик даражаси 40 % бўлган кир совун ишлаб чиқаришни режалаштирган. Аммо натижа бутунлай бошқача бўлиб чиқди, яъни ёғлилик даражаси 40% лик 42,0 минг кг. кир совун ўрнига турли совунлар ва кир ювиш материалларидан 48,7 минг кг. ишлаб чиқди. Агар ушбу ҳолатда хулоса қилинса мазкур корхона совун ишлаб чиқариб сотиш бўйича режани 116,0% бажарган (48,7/42,0х100). Бироқ, ёғлилик даражаси 40% лик кир совуни бўйича режа атиги 23,8% га бажарилган холос. Қолган маҳсулотлар режада кўзда тутилмаган. Аммо ишлаб чиқарилган ва сотилган маҳсулотга тўғри баҳо бериш учун уларни ҳам шу 40% лик ёғлилик даражасига эга бўлган совун ҳажмидаги шартли миқдорини топишимиз лозим. Бу билан ёғлилик даражаси