Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф

 
Таянч тушунча ва иборалар 
 
Триас, юра, бўр, эртакиммерий, аммонитлар, иккитавақалилар, динозавр, 
ихтиозавр, гинкго, плезиозавр, кечки киммерий, австрия тектогенези, 
ларамий, ороген фаза, латерит,
 
Назорат саволлари 
 
Мезозой эрасида қандай даврлар ажратилади? 
Эртакиммерий орогенези қачон содир бўлган? 
Динозаврлар қачон пайдо бўлган? 
Триас ётқизиқлари билан қандай муҳим фойдали қазилма конлари 
боғлиқ? 
Гондвана континенти қачон пайдо бўлган ва парчаланиб кетган? 
Юра даврининг ўсимлик дунёсига тавсиф беринг. 
Ўрта Осиёдаги юра даврининг кўмир конларига тавсиф беринг.
Кечки киммерий, австрия ва ларамий орген фазалари қачон содир 
бўлган? 
Бўр даврида нима учун кўпчилик организмлар қирилиб кетган? 
Бўр даврида иқлим қанақа бўлган? 
Бўр даврида қандай фойдали қазилма конлари шаклланган? 

---

553 
25 боб. КАЙНОЗОЙ ЭРАСИ 
Ернинг ҳозирги кўринишига олиб келган охирги ривожланиш 
босқичи кайнозой эрасига тўғри келади. Унинг давомийлиги 
олдингиларига нисбатан анча кам – 70 млн йилга яқин бўлиб, ўз 
навбатида учта: палеоген (66-25 миллион йиллар олдин), неоген (25-0,7 
миллионлар йиллар олдин) ва антропоген (0,7 миллион йилдан - 
ҳозиргача) даврларига бўлинади. Кайнозойнинг бошларида альп 
бурмаланиш жараёнлари ўзининг кульминациясига чиқади, кейинги 
эпохаларда материкларнинг ер юзаси аста-секин ҳозирги кўринишига 
эга бўлади. Атлантика ва Ҳинд океанларининг ўлчами анча ошган. 
Ўсимлик ва ҳайвонот оламида ҳам муҳим ўзгаришлар содир бўлган. Энг 
муҳими ақилли одам пайдо бўлган ва ўзининг оламшумул қудратига 
эришган. Шу вақтда ҳашаротхўрлардан приматлар, улардан эса одам 
келиб чиққан. 
Материкларнинг контури, рельефининг ҳозирги кўриниши, 
ҳозиргига яқин иқлим шароитларида органик дунёнинг шаклланиши 

---

554 
кайнозой эраси давомида шаклланган. Шунинг учун ҳам унинг тарихи 
батафсилроқ кўрилиши лозим.