Маърузачи: Физика ўқитувчиси Дусмуратов Мансур Байсоатович

Izobarik jarayon uchun.
Izobarik jarayonda sistemaga uzatilgan issiqlik miqdori ichki energiyani oshirishga (isitishga) va tashqi kuchlar ustidan ish bajarishga (kengayishga) sarf bo‘ladi.
yoki
Izobarik jarayonda sistemaga uzatilgan issiqlik miqdori ΔU va A’ larga hohlagan nisbatda taqsimlanmasdan, ma’lum bir qonuniyat asosida taqsimlanadi. Bu taqsimlanish esa ideal gaz molekulalarining erkinlik darajasiga bog‘liq bo‘ladi.
Agar sistemaga uzatilgan umumiy issiqlik miqdori ma’lum bo‘lsa, u holda bu issiqlikning qancha qismi ish bajarishga va yana qancha qismi ichki energiyani oshirishga sarf bo‘layotganini aniqlash mumkin. Buning uchun termodinamikaning 1-qonunidan foydalanamiz.
Shunday qilib, umumiy holda ichki energiya o‘zgarishi ΔU va sistema bajargan ish A’ larni sistemaga uzatilgan issiqlik miqdori Q orqali ifodalash quyidagicha bo‘lar ekan:
Xususiy hollarda esa bir atomli, ikki atomli va uch atomli gazlar uchun ΔU va A’ larni Q orqali ifodalash quyidagicha bo‘ladi:
Izotermik jarayon uchun.
Izotermik jarayonda T=const bo‘lgani uchun ΔU=0 bo‘ladi. Bu jarayon uchun termodinamikaning birinchi qonuni quyidagicha:
yoki
Agar Q>0 bo‘lsa, A’ > 0 bo‘ladi (isitilganda gaz kengayib ish bajaradi)
Agar Q<0 bo‘lsa, A’ < 0 bo‘ladi (sovitilganda gaz siqiladi, tashqi kuchlar ish bajaradi)
Izotermik jarayonda sistemaga uzatilgan issiqlik miqdorining hammasi tashqi kuchlar ustidan ish bajarishga (kengayishga) sarf bo‘ladi.
Izoxorik jarayon uchun.
Izoxorik jarayonda V=const bo‘lgani uchun A’=0 bo‘ladi. Bu jarayon uchun termodinamikaning birinchi qonuni quyidagicha:
yoki
Agar Q>0 bo‘lsa, ΔU>0 bo‘ladi (issiqlik berilganda gaz temperaturasi oshadi)
Agar Q<0 bo‘lsa, ΔU<0 bo‘ladi (issiqlik olinganda gaz temperaturasi pasayadi)
Izotermik jarayonda sistemaga uzatilgan issiqlik miqdorining hammasi tashqi ichki energiyani oshirishga (isishga) sarf bo‘ladi.