Маърузачи: Физика ўқитувчиси Дусмуратов Мансур Байсоатович

Маърузачи:
Физика ўқитувчиси Дусмуратов Мансур Байсоатович
9-MAVZU: IDEAL GAZNING BAJARGAN ISHI. TERMODINA-MIKANING 1-QONUNI VA UNING IZOJARAYONLARGA TADBIQI. 
Reja:
I. Izobarik va izotermik jarayonlarda bajarilgan ishlar.
II. Puasson tenglamasi. Adiabatik jarayonda bajarilgan ish.
III. Politropik jarayon. Gazni bo‘shliqda kengayishi. Tutli jarayonlarda P=P(V) grafiklari.
IV.Termodinamikaning birinchi qonuni va uning turli izojarayonlarga tadbiqi. 
I.
Ish tushunchasi. Izobarik va izotermik jarayonlarda bajarilgan ishlar.
Mexanika bo‘limidan ma’lumki, kuch va ko‘chish bog‘langan F=F(x) funksiya bilan berilgan grafikda chegarlangan yuza ishni berar edi. Bunda F=P∙S va
ekanini hisobga olsak, bo‘ladi.
Demak, bosim va hajm bog‘langan har qanday P=P(V) grafikda ham chegaralangan yuza ishni berar ekan. Boshqacha aytganda, P=P(V) grafikda grafik bilan chegaralangan yuza gaz hajmini o‘zgartishda tashqi kuchlar bajargan ishni beradi (9.1-rasm).
Gaz kengayishida tashqi kuchlar manfiy, gazning o‘zi musbat ish bajaradi.
Gaz siqilishida esa tashqi kuchlar mubat, gazning o‘zi manfiy ish bajaradi.
Gaz hajmi o‘zgarmasa hech qanday ish bajarilmaydi.
Yuqoridagi rasmlar misol tariqasida keltirilgan. Haqiqatda esa hech qachon gaz hajmi nolga teng bo‘lishi mumkin emas. Chunki, ideal gazni juda qattiq siqgan taqdirda ham molekulalarning xususiy hajmlari qolishi kerak.
Endi izojarayonlarda bajarilgan ishlar bilan tanishib chiqaylik.
Izobarik jarayon uchun.
Izobarik jarayonda bajarilgan ish rasmdagi to‘g‘ri to‘rtburchak yuziga teng bo‘ladi (9.2-rasm).
9.2-rasm
Izoxorik jarayon uchun.
Izoxorik jarayonda hajm o‘zgarmaganligi uchun bajarilgan ish nolga teng bo‘ladi. Boshqacha aytganda, idishdagi gazning bosim kuchi ta’sirida hech qanday ko‘chish sodir bo‘lmagani uchun ish bajarilmaydi (9.3-rasm).
9.3-rasm