Маърузачи: Физика ўқитувчиси Дусмуратов Мансур Байсоатович

3-ta’rif: Birinchi tur abadiy dvigatel yasash mumkin emas.
Termodinamikaning birinchi qonuniga berilgan ta’riflarning hammasi energiyaning saqlanish qonunini btldiradi.
Endi termodinamikaning 1-qonunini differensial ko‘rinishda yozamiz.
Bu yerda: δA’ – cheksiz kichik, elementar ish, ya’ni gazning bajargan elementar ishi, boshqacha aytganda, sistemaning tashqi ta’sirga qarshi cheksiz kichik dV hajm o‘zgarishidagi bajargan ishi; δQ – cheksiz kichik, elementar issiqlik; dU – cheksiz kichik, elementar ichki energiya o‘zgarishi.
δ belgisi to‘liq bo‘lmagan differensialni bildiradi. Bu belgi o‘zgarishi to‘la differensial sifatida namoyon bo‘lmaydigan xarakterdagi fizik kattaliklar oldiga qo‘yiladi. Bunday fizik xarakter bir muvozonat holatidan boshqa muvozanat holatiga o‘tish yo‘liga bog‘liq bo‘lgan jarayonlarning funksiyasi hisoblanadi. Ba’zi bir hollardagina δA’ elementar ish termodinamik potensial (bu tushuncha statistik fizikada o‘rganiladi) bilan aniqlanadigan to‘la differensial orqali ifodalanishi mumkin.
dU ichki energiyaning kichik o‘zgarishi esa umumiy holda sistemani hosil qilgan zarralar soni N, sistemaning bosimi P, hajmi V va temperaturasi T kattaliklarning funksiyasi hisoblanadi. Bu kattaliklar PV=νRT tenglama orqali bog‘lanadi. Agar sistemadagi zarralar soni o‘zgarmas bo‘lsa, u holda erkli o‘zgaruvchilar 2 ta qoladi. Bu holda ichki energiya U=U(T, V), U=U(T, P) va U=U(V, P) ko‘rinishidagi ikki parametrli o‘zgarmas va bir qiymatli funksiya hisoblanadi.
Shunday qilib ichki energiya to‘la differensialga ega, ish va issiqlik esa to‘la differensialga ega emas. Boshqacha aytganda, bir muvozonat holatdan boshqa muvozonat holatiga o‘tishdagi o‘tish yo‘li (trayektoriya) ga bog‘liq bo‘lmagan kattalik – bu ichki energiya ekan, bog‘liq bo‘lmagan kattaliklar esa ish va issiqlik kattaliklari ekan.
Endi termodinamikaning birinchi qonunini izojarayonlarga tatbiq qilganda qanday bo‘lishi bilan tanishib chiqaylik.