Маъруза мавзу: Одам органлар системасининг онто

 
(узоқлаштирувчи нерв
) 
. abducens 
(VI жуфт) орқали 
иннервация қилина- диган ташқи тўғри мускул шаклланади
Гавда ва қўл-оёқ мускуллари.
Бош суяксизларда, шунингдек балиқларда 
барча тана мускуллари, улар танасини чап ва ўнг томонида жойлашган 
ён 
мускуллари
деб номланадиган, қатор мускул сегментларидан ёки 
миомерлардан ташкил топган. Ҳар бир миомер битта сомитнинг миотомидан 
ривожланади. бошида орқа мияни ҳаракатлантирувчи толаси орқали 
иннервацияланади. Миомерлар бир биридан бириктирувчи тўқимадан 
ташкил топган миосепталар ёрдамида ажралган бўлади. Худди шундай тўсиқ 
ёрдамида бўйлама йўналган ён мускуллар, қорин ва елка мускулларига 
ажралган. Балиқларда мускул толалари тўтамини йўналиши миомерларда 
мускул 
қатламини 
ҳар 
хил 
чуқурлигида 
ўзгаради. 
Бундай 
дифференцирланиш қуруқликда яшайдиган умуртқлиларда кучлироқ номоён 
бўлади. Натижада уларда мураккаб мус- куллар гуруҳи юзага келади, 
дастлабки аниқ метамериядан, фақат умуртқа- ларни бир бири билан 
боғловчи орқа ва терини чуқур мускуллар шаклида бўлган излари сақланиб 
қолади. Кўруқликда яшайдиган умуртқалиларда, уларнинг оёқлари ёрдамида 
ҳаракатлана бошлаганликлари туфайли, орқа мускулнинг аҳамияти пасайиб 
боради. Қорин мускулларида функция- ларини алмашиниши кўзатилади: 
дастлаб танасини жойини ўзгартириш- дагина иштирок этган бўлса, 
кейинчалик судралиб юрувчилар ва сут эми- зувчиларда, нафас олиш 

---

жараёнида кўкрак қафасини ва қорин мускул- ларнинг ҳажмини ўзгартириш 
учун хизмат қила бошлади.
Юрак қон томирлар онто-филогенези 
Юрак-қон томирлар филогенези.
Юқори даражада ривожланган, йирик кўп ҳужайрали организмларнинг 
мавжуд бўлиши ва нормал яшаши учун, организмни бир бутун тизим сифа- 
тида интеграциясини таъминлайдиган, транспорт функцияни бажарадиган, 
ҳаракатчан ички суюқ муҳитни бўлиши жуда ҳам зарурдир. Тўқималарда 
нормал модда алмашиниши учун узлуксиз равишда организмга О
2
ва озик 
модда келиб туриши талаб этилади Қон айланиш системаси айнан шу 
функцияни бажаради. Қон айланиш системаси орқали озиқ моддалар, О
2
, 
СО
2
, диссимиляция маҳсулотлари, гормонлар ташиб юрилади.
Сувли муҳитда(А) ва қуруқликда(В) яшайдига умуртқалиларнинг қон 
тизимини тузилиши: 1-жабра артериялари; 2-уйқу артерияси; 3-олдинги 
кардинал вена; 4-орқа кардинал вена; 5-орқа аорта; 6-кювьеров оқими; 7-
ичакости венаси; 8-жигар венаси; 9-қорин аортаси; 10-орқа(пастки) ковок 
вена; 11-жигарнинг қопқа венаси; 12-ўпка венаси; 13-ўпка артерияси;(стрелка 
ёрдамида қоннинг ҳаракатлани йўллари кўрсатилган) 
Ҳамма умурт қалиларда қон айланиш системаси, ёпиқ бўлиб, мезодермадан 
ривожланади. У иккита асосий артериал томирлар: қорин аортаси ва орқа 
аортадан ташкил топган. Корин аортаси орқали веноз қон олдинга томон 
ҳаракатланиб боради, нафас олиш аъзоларида кислородга тўйиниб, сўнг орқа 

---

аорта орқали орқа томонга ҳаракатланади. Орқа аортадан қон капил- лярлар 
тизими орқали қорин аортасига қайтиб келади. Қорин аортаси ёки унинг бир 
қисмини қисқариши, қоннинг томирларга ҳайдайди (200- расм).