Маъруза мавзу: Одам органлар системасининг онто

МУСКУЛ СИСТЕМАСИ
Умуртқалилар вакилларида мускул системасини ривожланиши, асаб тизи- 
мини қайси қисмлари орқали бошқарилишига қараб иккига бўлинади: 
соматик ва висцерал. 
 Соматик мусуллар 
миотомдан ривожланади ва орқа 
мияни қорин (олдинги) шохлари орқали чиқадиган нерв толалари орқали 
бошқарилади. 
Висцерал мускуллар
мезодерманинг бошқа қисмидан 
ривожланади ва вегетатив нерв системаси орқали бошқарилади(199-расм). 

---

Соматик мукулларни ҳаммаси тузилиши бўйича кўндаланг йўлли, висцерал 
мускуллар ҳам кўндаланг йўлли, ҳам силлиқ мускулли бўлиши мумкин.
Умуртқалиларни 
с
оматик ва висцерал мускуллари 1 – соматик мускуллар 
миотомдан ривожланади; 2 – жабра қисмдаги висцерал мускуллар
Висцерал мускул 
Овқат ҳазм қилиш найининг олдинги қисмидаги висцерал ёйлар билан 
боғлиқ бўлган висцерал мускуллар жиддий ўзгаришларга ўчрайди. Тубан 
умуртқалиларда ушбу мускулларнинг катта қисмини, жабра ёйларини ҳар 
томондан ўраб, қоплаб турган умумий сиқиб турувчи аппарат
 m. constrictor 
superficialis-
ташкил қилади
. 
Бу мускулни жағ ёйи атрофидаги қисми 
учлик нерви
(V) орқали иннер- 
вацияланади, тил ости ёйи атрофидаги қисми 
юз нерви
(VII) орқали, бир- 
инчи жабра ёйи атрофидаги қисми - 
тилютқин нерви
(IX) орқали, ва охир- 
ги қисми –
адашган нерв
(X) орқали иннервацияланади. 
Шу туфайли, келтирилган висцерал ёйларнинг ҳосилалари ва мускул- 
лари улар билан боғлиқ бўлган нервлар орқали кейинчалик, ҳамма умуртқа- 
лиларда иннервацияланади. Висцерал аппаратни олдинги қисмида, жағ мус- 
куллари, орқароғида алоҳида тутамлари билан охирги жабра ёйларига ва елка 

---

камарини орқа бўлагини олдинги чеккасига бирикадиган трапеция- симон 
мускул -
 m. trapezius 
дифференцирланади. Судралиб юрувчиларни, сиқувчи 
аппаратни, тил ости ёйи соҳасидаги юқори томони ўса бошлайди, бўйиннинг 
остки ва ён томонлардан ўраб олиб, бўйинни сиқувчи 
m. sphincter colli 
ни 
ҳосил қилади. Сут эмизувчиларда бу мускул икки қаватга ажралади: чуқур 
ва юзаки. Чуқур қавати 
m. sphincter colli
номини сақлаб қолади, юза 
қаватидаги 
platysma myoides
деб номланади ва тери остида жойлашади. Бу 
иккита мускул бошни ҳамма соҳаларига ўсиб боради ва приматлар ва 
одамларда