Маъруза мавзу: Одам органлар системасининг онто

умуртқа канали дефекти
деб номланадиган 
аномалия
шаклланади. Бундай ҳолларда деффект орқали орқа миянинг 
маълум бир қисми чиқиб туради – 
орқа мия чурраси
деб номланади ва орқа 
мия функцияси кескин бузилишига олиб келади.

---

Орқа мия чурраси (грыжа) 
Одам эмбриони ривожланишини 1,5-3 ойлигида, дум умуртқаларини 
сони 8 - 11 бўлиб, кейинчалик у редукцияланиб боради ва рудимент сифат- 
ида 4-5 таси сақланиб қолади. Уларнинг редукциясини бузилиши, ўқ скеле ти 
аномалияларидан бири бўлган - думни юзага келишига сабабчи бўлиши 
мумкин. Бўйин ва бел умуртқаларидага қовурғалар редукциясини бузи- 
лиши, умуртқа поғонасини шу соҳаларида қовугаларни сақланиб қолишига 
сабабчи бўлади.
Бош скелети
. Мия ва юз қисмларидан тузилган. Умуртқали ҳайвонлар- 
нинг бош скелети бош мия ва сезги аъзоларининг ҳимоя қилувчи восита 
сифатида пайдо бўлган ўқ скелетни давоми бўлиб, олдинги томонда, бош мия 
ва сезги аъзоларни ҳимоя қилиш вазифасини ўтайдиган
мия қўтисини, 
мия 
қисми ривожланади. У билан ёнма ён, овқат ҳазм қилиш найининг олдинги 
қисмини таянчини таъминлайдиган висцераль ёки юз қисми ривожланади. 
Мия қисми бош мияни химояловчи, висцерал, яъни юз қисми эса ҳазм қилиш 
системасининг олд соҳаси аъзолари учун таянч вазифасини ўтайди. Мия 
қутисини бу икки қисми ҳар хил куртаклардан турлича ривож- ланади. 
Эволюция ва онтогенезнинг дастлабки босқичларида улар бир-бири билан 
боғланмаган бўлади, лекин кейинчалик бундай боғланиш юзага ке- лади. 
Шундай қилиб, бош скелети 
мия
(нейрокраниум) ва 
юз
(висцераль) 
қисмларидан иборат бўлиб эволюция жараёнида бу иккала қисм бир-бири- 

---

дан мустақил равишда пайдо бўлган. Эволюция жараёнида асосан мия 
қутисининг висцериал қисми такомиллашади ва жуда сезиларли ўзгариш- 
ларга учрайди. Ҳамма умуртқалиларнинг эмбрионал даврида (тубан умурт-
қалиларда умри давомида) ҳазм системаси олд сохасини висцерал скелет 
ёйлар шаклида ўраб туради. Балиқлардаги висцерал скелет ёйлар озуқани 
ушлаб турувчи жағ ёйи, мия қисми билан бирлаштирувчи тилости ёйи ва 
ойқулоқ япроқлари бирикувчи ойқулоқ жойларидан тузилган. Қуруқликда 
яшовчиларда висцерал скелет бирмунча кичраяди. Юқори жағ ёйи мия 
қутиси билан бирикиб ўсади, тилости ёйидан ўрта қулок суяклари шакл 
ланади. Ойқулоқ ёйлари эса ҳиқилдоқнинг қалқонсимон, чўмичсимон, узук- 
симон ва бошқа тоғайларини ҳосил қилади. 
Балиқларнинг бош скелети мия қисмида тўртта бўлим тафовут этилади: 
ҳид билув, кўриш, эшитиш ва энса. Висцераль қисм оғиз 
атрофини ва ют- 
қунни қамраб олган. Дастлаб висцерал скелет нафас системаси учун таянч 
вазифасини ўтовчи кўп сонли ёйлардан иборат бўлган, кейинчалик ёйлар 
сони камая борган. Хусусан тоғай скелетли балиқларда олдинги жуфт ёй 
қолдиғи, лаб ёйлари сифатида сақланиб қолган. Мазкур ёйларнинг учинчи 
жуфти эса жағларга, тўртинчи жуфти тил ости суягига айланган, қолган (4- 7) 
жуфт ёйлар балиқларда жабралар скелети сифатида сақланиб қолган. 
Қуруқликда яшовчиларда висцераль скелет кучли редукцияга учрайди. 
Юқоридаги жағ ёйи мия қутиси билан бирга ўсиб кетади, тил ости ёйидан 
ўрта қулоқ суяклари шалланади. Жабра ёйлари эса ҳиқилдоқнинг 
қалқонсимон, чўмичсимон, узуксимон ва бошқа тоғайларини ҳосил қилади. 
Мия қутиси филогенезида учта босқич кўзатилади: