Ma’ruza matni Toshkent – 2014 1-mavzu. Kirish. Mikrobiologiya fanining maqsadi va vazifalari

BAKTERIYaLAR KLASSIFIKATSIYASI
Mikroorganizmlarni sistemaga solishda ularning morfologik, bioximiyaviy, fiziologik xususiyatlari va o‘zgaruvchanligi hisobga olinishi kerak. Mikrobiologiyada bu hali uncha anik yechilmagan masalalardan biridir.
Leyman va Neymanlar eng sodda klassifikatsiya tuzishgan. N. A. Krasilnikov (1949) bakteriyalar va aktinomitsetlarning apiqlagichini tuzdi. U eubakteriyalar va ularga yatsin bo‘lgan organizmlarni 4 sinfga ajratdi:
1. Haqiqiy bakteriyalar.
2. Aktinomitsetlar.
3. Miksobaktsriyalar.
4. Spiroxstalar.
Haqiqiy bakteriyalar sinfiga mansub organizmlarning ko‘pchiligi pishiq hujayra po‘sti bilan o‘ralgan tayoqcha, kokklar, ipsimon va spiralsimon formalardir. Ba’zilari harakatchan, ba’zilari harakatsiz. Ko‘pchiligi spora hosil qilmaydi, ba’zilari endogen usulda spora hosil qiladi, ko‘pchiligi oddiy bo‘linish yo‘li bilan, ayrimlari gonidiyalar yordamida ko‘payadi. Ular sinfi quyidagi tartibga bo‘linadi.
Eubakteriyalar
Xlammdobakteriyalar
Temir bakteriyalari
Oltingugurt bakteriyalarn
Aktinomitsetlar ipsimon, tayokchasimon, yumaloq, gram musbat hujayralardir. Aktinomisstlarga: 1) aktinomitsetlar; 2) prozktinomisstlar; 3) mikobakteriyalar; 4) mikokokklar kiradi. Bulardan mikobakteriyalar — bakteriyalarning shoxlangan formalari keyinchalik kokklarga ajraladi.
Miksobakteriyalar sinfiga kiruvchilar tayoqchasimon hujayralar bo‘lib, xujayra po‘sti nozik va elastik, shuning uchun xarakatlanganda tana tuzilishi o‘zgaradi, xivchinlarn, suzib xarakatlanadn. Mikrotsistalar hosil kiladi, meva tanasi turli shaklda bo‘lishi mumkin.
Bu sinfga bittagina Muxobakteriales tartibi kiradi.
Spiroxetalar xarakatchan spiralsimon tuzilgan, xujayra po‘sti elastik buladi.
Krasilnikov sistemasiga prokariotlardan mikoplazmalar va rekketsiyalar kirmagan.
Mikrotatobiotlar yumaloq, tayoqchasimop gram manfiy bakteriyalardir. Ko‘pchilngi boshqa organizmlarda yashaydigan parazitlar.
Bu sinf ikki tartibga: rikketsiyalar va xlamidalarga ajraladi.
Mikoplazmalar sinfiga saprofit va parazit bakteriyalar kiradi, ularning xujayra po‘sti yo‘k.
Shuni aytish kerakki, prokariotlar sistemasi to‘g‘risida mulohazalar davom etmoqda.