Ma’ruza №23 mavzu: Tarjimon dasturlar. Promt dasturlari va uning imkoniyatlari

“Редактор правил XML”
XML formatli hujjatlarni tarjima qilish qoidalarini tahrir qiladi.
“Резервное копирование”	Foydalanuvchi dastur ustida qilgan barcha sozlov ishlarini nusxasini olib, saqlab qо‘yadi.

“Переводчик Promt” dasturida ishlash
“Переводчик Promt” dasturi – bu dastur yordamida kompyuterda mavjud: *.std, *.rtf, ,*.txt, *.doc, *.dot, *.htm, *.html, *.pdf – formatli fayllarni ochib, ularni tо‘liq yoki qisman tarjima qilish mumkin. Bunda tashqari dastur yordamida klaviaturadan yoki almashish buferidan matnlarni kiritib tarjima qilish mumkin. Bu buyruq berilganda ekranda dasturning foydalanuvchi interfeysi paydo bо‘ladi. Quyidagi “Rasm 17.11”ga qarang.
Dasturning foydalanuvchi interfeysi quyidagi elementlardan tashkil topgan:

• Sarlavhalar satri – bu satrda dastur emblemasiga bog‘langan “Файл” menyusi, tez murojaat paneli, dastur nomi, hujjat nomi va dastur oynasini boshqaruvchi tugmalar keltirilgan;
• Lenta nomlari satri – bu satrda “Перевод”, “Настройка перевода”, “Правка”, “Сервис” va “Вид” kabi lenta nomlari va dasturda ishlash bо‘yicha yordamchi ma’lumot olish tugmasi keltirilgan.
• Lenta buyruqlari satri – bu satrda aktiv lenta buyruqlari keltiriladi. Rasm17.11 da “Перевод” lentasi buyrug‘lari kо‘rinib turibdi.
• Hujjat oynasi – bu oynada “Файл” menyusining “Открыть’ buyrug‘i yordamida ochilgan hujjat fayli matni, yoki klaviaturadan tergan matn, yoki almashish buferidan qо‘yilgan matn joylashadi.
• Tarjima hujjat oynasi – bu oynada tarjima qilingan hujjat matni joylashadi.
• “Настройка перевода” oynasi – bu oynada tarjima qilish jarayonini sifatli о‘tishini ta’minlaydigan sozlash ishlari bajariladi.

“Переводчик PROMT” dasturini foydalanuvchi interfeysi
“Переводчик PROMT” dasturini yordamida hujjat matnini tarjima qilish uchun quyi quyidagi ishlar bajariladi:
Dasturning “Файл” menyusining “Открыть” buyrug‘i yordamida kerakli fayl ochiladi. Hujjat fayl ochilish jarayonida avval dasturning ichki formatiga konvertatsiya va tarjima mavzusini aniqlash maqsadida avtomatik ravishda tahlil qilinadi. Sо‘ng hujjat matnini hujjat va tarjima oynasiga ochib, ekranga “Автоматическое определение тематики” nomli muloqot oyna ochiladi. U yerdan kerakli tarjima mavzusini tanlab, “Выбрать” tugmasi bosiladi. Natijada hujjat matni tarjima qilinadi. So‘ng tarjima tekshirilib, tarjima kamchiliklari tо‘g‘rilanib, “Файл” menyusining “Сохранить\Перевод” buyrug‘i beriladi va ochilgan “Сохранить как” muloqot oynasiga fayl nomi yozilib “Сохранить” tugmasi bosiladi. Bunda tarjima fayl RTF formatida saqlanadi.
ABBYY FineReader dasturi – Rossiyaning ABBYY (“ebi”-deb о‘qiladi) kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan dastur bо‘lib, belgilarni optik tanish tizimi hisoblanadi. Bu dastur raqamli tasvirlardan (rasmlar, skaner qilingan hujjatlar, PDF-fayllar) matnli berilganlarni ajratib olish imkoniyatini beradi. Bundan tashqari tasvirlardan matnlarni optik tanish orqali hosil qilingan matnlar har xil formatlarda: Microsoft Word, Microsoft Excel, Microsoft Powerpoint, Rich Text Format, HTML, PDF/A, searchable PDF, CSV kabi formatlarda saqlash imkoniyatiga ega. Dasturning 11-versiyasidan boshlab DJVI formatda ham saqlash imkoniyati yaratildi. Dasturning 12-versiyasi matnlarni 190 tilda belgilarni tanish va 40 tilda matnni orfografiyaga tekshirish imkoniyatiga ega bо‘ldi.
ABBYY FineReader dasturini “ABBYY FineReader 10.0.102.109 Professional Edition” – versiyasini www.soft.uz –dasturlar katalogi saytidan yuklab olish mumkin. Sayt TAS-X zonasiga kiradi. Dastur 373Mb hajmga ega. Yuklab olingan fayl arxiv kо‘rinishida bо‘ladi. Bu arxivni ish stoliga ochib u yerdan “FR10PE” nomli dastur ishga tushiriladi va “Далее” tugmasini bosib turib uni kompyuterga о‘rnatish mumkin.
Dasturni ishga tushirish uchun quyidagi usullarning biri orqali bajarish kerak:

• “Пуск\Все программы\ABBYY FineReader 10” buyruqlarni bajarish orqali;
• MS Word dasturini “Надстройки” lentasida joylashgan ABBYY FineReader dasturi bog‘langan kо‘rinishli tugmachani sichqoncha kо‘rsatkichi bilan bosish orqali;
• “Проводник” dasturi oynasida tasvir yoki PDF-faylni sichqoncha orqali belgilab, uning о‘ng tugmasini bosish orqali ochiladigan kontekstli menyudan “Открыть с помощью ABBYY FineReader” buyrug‘ini tanlash orqali.

Fine Reader dasturida qog‘ozli hujjatlarni elektron hujjatga о‘tkazish jarayoni 4 bosqichda amalga oshiriladi:

• Hujjatning asl nusxasini skanerlash (skaner yoki fayldan о‘qish);
• Tanib olish (matn, jadval yoki rasmli ma’lumotlarini aniqlash);
• Tahrirlash ( ma’lumotlarni tekshirish va xatolarini tо‘g‘rilash);
• Saqlash (kerakli formatda hujjatni saqlash).

Dastur ishga tushirilganda ekranda quyidagi rasmda keltirilgani kabi ssenariylar oynasi paydo bо‘ladi:

Bu yerda 4 ta ssenariylar bо‘limi – “Основные”, “Microsoft Word”, “Adobe PDF” va “Другие” kabilar mavjud. Bu bо‘limlarning har biri о‘zida bir necha ssenariylar saqlaydi. Ssenariy bu – dastur yordamida biror bir masalani yechish uchun ketma-ket bajariladigan amallar tо‘plami. Dastur yordamida bajariladigan ish maqsadidan kelib chiqan holda, kerakli ssenariy tanlanadi. Masalan, biror bir qog‘ozdagi hujjatni MS Word hujjatiga aylantirish kerak bо‘lsa, u holda “Основные” bо‘limidagi “ Сканировать в Microsoft Word” ssenariysi tanlanadi. Bunda ekranda “Сканирование ABBYY FineReader” muloqot oynasi ochiladi.
Avalgi sladdagi rasmda keltirilgan muloqot oyna yordamida avvalo skanerning parametrlari, betlar parametrlari, tasvirni oldindan qayta ishlab olish kabi parametrlar о‘rnatiladi. Sо‘ng “Просмотр” tugmasini bosish orqali hujjatning asl nusxasini skaner qilinadigan qismi kо‘rsatiladi. Bu parametrlar о‘rnatib bо‘lingandan sо‘ng “Сканировать” tugmasi bosib hujjatning asl nusxasi skaner qilinadi va “Закрыть” tugmasi bosilib bu muloqot oyna yopiladi. Bunda ekranda dasturning oynasi ochiladi.
Rasm 3.dan kо‘rininb turibdiki, dastur oynasi ishchi maydoni ikki qismga ajralib turibdi. Oynaning chap qismida skaner qilingan hujjatning asl nusxasining tasviri, о‘ng qismida esa tasvirdagi belgilarni tanib aniqlangan MS Word hujjati turibdi. Unda ba’zi belgilar kо‘k rangli fonda berilgan, ular xatolikda gumon qilingan belgilar hisoblanadi. Uni foydalanuvchi о‘qib kerakli xatosini tо‘g‘rilaydi va “Сохранить” tugmasi yordamida ma’lum bir nom bilan saqlab qо‘yadi.