Ma’ruza №1 Mavzu: Qurilish materiallari va buyumlari tayyorlashning asosiy prinsiplari

Qurilish materiallari va buyumlari.
Xalq xo‘jaligimizda, qurilishda qurilish materiallari, buyumlari va qurilmalari keng qo‘llaniladi. Binolar va qurilmalarning iqtisodiy jihatdan avzalligi faqatgina qurilish materiallari va buyumlarining avzalligiga bog‘liq bo‘lib qolmay, ularini to‘g‘ri tanlab olib, to‘g‘ri ishlatilishiga ham bog‘liq. Har qanday qurilishni to‘g‘ri loyihalash, qurish va ishlatish uchun eng avvalo qurilish materiallari va buyumlarining xossalarini bilish kerak.
Qurilish materiallari deb o‘zining tarkibi, tuzilishi, xossalari, xom ashyoning turlari, ishlab chiqarish usullari bilan bir-biridan farq qiladigan, qurilishda ishlatiladigan materiallarga aytiladi. (qum, tuproq, shag‘al, sement va h. o.)
Qurilish buyumlari deb qurilish materiallaridan tayyorlanadigan alohida elementlarga aytiladi. (g‘isht, temirbeton buyumlar, quvurlar, shifer va x. o.)
Qurilish konstuksiyalari deb binoning strukturasini tashkil qiladigan qismlariga aytiladi. (fundament, devor, tom va x. o. )
Qurilish — bu xalq xo‘jaligining eng ko‘p material talab qiladigan sohasi bo‘lib. yiliga 20% ga yaqin qora metllurgiya sanoatining maxsulotlarini, 80% dan ko‘proq sement, yog‘och ishlab chiqarishning yarmidan ko‘p maxsulotlarini talab qiladi. Qurilish-montaj ishlariga sarf bo‘ladigan xarajatlariing 70% ga yaqini qurilish ashyo buyumlariga to‘g‘ri keladi. SHuning uchun qurilish ashyo-buyumlarini to‘g‘ri va ratsional ishlatish asosiy iqtisodiy rezerv hisoblanadi. SHu bilan birga hozirgi zamonda asosiy muammolardan biri ko‘proq sanoat chiqindilari va qoldiqlarini ishlatish, mahalliy xom ashyolarni ko‘proq ishlatish va ularni xossalarini yaxshilashdir.
Qurilish materiallari ishlab chiqarishni rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari:
1. Qurilishni vaznini kamaytiradigan, narxini arzonlashtiradigan, qurilish muddatini qisqartiradigai ya’ni samarador buyumlar ishlab chiqarishni ko‘paytirish. (M: engil betonlar, engil g‘ishtdan tayerlangan bloklar va x. o.)
2. Beton va temirbeton buyumlar ishlab chiqarishni rivojlantirish.
3. Issiq-sovuqni kam o‘tkazadigan engil materiallar ishlab chiqarishni rivojlan­tirish.
4. Engil metall konstruksiyalarni ishlatishni kupaytirish. Bunda qurilishni muddatini 15—20 % kiskartirish transport xarajatlarini ancha kamaytirish mumkin. Ayniksa alyuminiy konstruksiyalar ishlab chiqarish rivojlanmokda.
5. Elimlangan yog‘och buyumlar ishlab chiqarishni, asbestotsement buyumlar ishlab chiqarishni rivojlantirish.