Маркетинг

5.3.Маркетинг дастурини ишлаб чиқиш кетма-кетлиги
Маркетинг 
дастурини 
намунавий 
тузилиши 
ўзида 
қуйидагиларни 
мужассамлаштиради: 

мақсадли бозор тавсифномаси ва ривожланиш башорати, шунингдек, 
маркетингни макро ва микромуҳит омилларини; 

мақсадли бозорда фирманинг бозор позицияси хулқ-атворини асосланган 
стратегия ва тактикасини танлаш; 

товар, коммуникация, сотиш, нарх ва кадрлар сиёсати бўйича асосланган 
маркетинг комплексини ишлаб чиқиш; 

дастурни молиялаштириш манбалари ва уни амалга оширишни назорат 
қилиш. 
Аммо структуранинг тўлиқ стандартлашиши ва унификациялашиши ҳамда 
маркетинг дастури мазмуни доим ҳам мақсадга мувофиқ булавермайди. Дастурни 
ишлаб чиқиш учун ишлатиладиган намунавий кўрсаткичлар тизими ҳақида 

---

Маркетинг
 
 
 
44 
гапириш мумкин. Шундай қилиб, маҳсулот бўйича маркетинг дастурини муҳим 
кўрсаткичлари қуйидагилар бўлиши мумкин: 

кўзда тутилаётган бозор улуши; 

маҳсулот дифференциацияси, бозор улуши ва мақсадли бозор 
тавсифномаси ва башоратини ҳисобга олган ҳолда уни чиқариш ҳажми; 

башорат қилинаётган фойда ва унинг ўсиш суръати; 

молиявий харажатларнинг тузилиши (ишлаб чиқаришни ривожлантириш, 
моддий-техника таъминоти, сотиш ва уни рағбатлантириш, реклама, сервис 
хизматлари ва бошқалар); 

битта маҳсулот учун ишлаб чиқариш харажатларини ҳисоблаш; 

фойдани аниқлаш (ялпи, соф, ҳар бир маҳсулот сотувидан тушган фойда ва 
ҳоказолар); 

сотиш самарадорлигини баҳолаш; 

ишлаб чиқариш рентабеллиги ва бошқа кўрсаткичларни баҳолаш. 
Маркетинг комплекси маҳсулот ёки ишлаб чиқариш бўлими бўйича 
маркетинг дастурининг таркибий қисми сифатида курилиши мумкин, шунингдек 
компаниянинг бозор сиёсатини асосий йўналиши бўйича асосоланган қарор ишлаб 
чиқиш мақсади бўлиб ҳисобланган маркетинг дастурини алоҳида тури сифатида 
курилиши мумкин. Худди шундай дастурни намунавий тузилиши қуйидаги 
бўлимларни ўз ичига олади
25
: 

мақсадли бозор (сегмент)ни ривожланишини башорат қилиш; 

мақсадли бозорга нисбатан фирманинг умумий стратегияси; 

товар сиёсати; 

коммуникация сиёсати; 

сотиш сиёсати; 

нарх сиёсати; 

маркетинг 
комплексини 
амалга 
ошириш 
учун 
харажатларни 
молиялаштириш манбалари ва бюджет; 

дастурнинг амалга оширилишини назоарт қилиш. 
Маркетинг дастурини ишлаб чиқишда келтирилаётган қуйидаги тавсияларни 
ҳисобга олиш мақсадга мувофиқдир. 
1. Дастурни «Бозор ривожланишини башорат қилиш» бўлимида шундай 
тавсияномалар берилади, яъни: 

ўхшаш товарни маҳаллий ишлаб чиқариш ҳажми; 

бозор улушининг ҳисоби; 

имконий сотиш ҳажми; 

сотишнинг инфраструктура тузилиши; 

тўловга кодир талаб даражаси ва динамикаси; 

кўзда тутилаётган нарх даражаси; 

товар сифати ва техник даражасига талаблар; 

хариднинг мотиви ва хулқ-атвор хусусиятлари; 

сервисни талаб этилиш даражаси; 

битта хариднинг Ўртача ҳажми ва бошқалар. 
25
Соловьев Б.А., Мешков А.А., Мусатов Б.В. Маркетинг. Учебник. – М.: ИНФРА-М, 2010.– 336 с. 

---