“маркетинг” фанидан

Nutq apparatining tuzilishi quyidagicha
1-bosh miya ; 2-burun bo’shlig’I ; З-qattiq tanglay; 4-og’iz bo’shlig’i; 5-lablar; 6-tishlar;
7-til uchi ; 8-til orqasi ; 9-til ildizi; 10-kichik tilcha ; 11-xalqum; 12- jig’ildon; 13-traxeya;
14-o’ng bronx; 15-o’ng o’pka; 16-diafragma; 17-qizilo’ngach; 18-umurtqa; 19-orqa miya;
20-yumshoq tanglay

Asl nutq apparati : 1) nafas a ’zolari; 2) hiqildoq; 3) artikulyatsion apparatlardan tashkil topgan. Nutqiy tovushlarni hosil qiluvchi vosita o ‘pkadan nafas yo‘llari orqali chiqib, hiqildoqqa va undan og’iz bo'shlig'i, ba’zan burun bo‘shlig‘iga o’tadigan havo oqimidir. Demak,

o ‘pka nutq tovushlarini talaffuz etish uchun zarur bo'lgan havo oqimining manbaidir. Ovoz hiqildoqda hosil bo‘ladi. Hiqildoqda ko’ndalang joylashgan elastik, yupqa tovush boylamlari mavjud bo‘lib, bular so'zlash paytida, o ‘pkadan chiqadigan havo oqimining kuchi bilan tebranadi, shularning tebranishida ovoz hosil bo’ladi. Unli, sonor va jarangli undosh tovushlari ovozi ana shu tovush boylamlarining hiqildoq bo‘shlig’ida tebranishi natijasidir. Jarangsiz undoshlar hosil bo’lishida bu boylamlar tebranmaydi, ularning orqasi ochiq turadi: orasi yopiq bo’lsa havo oqimi ularning orasidan o'tadi va ovozdor: unli, sonor, jarangli undosh tovushlar hosil bo‘ladi. Tovush boylamlarining tebranishi natijasida hosil bo‘lgan ovoz kuchsiz, past, noaniq bo‘ladi
Og‘iz va burun bo’shlig‘i – nutq rezonatori, ya’ni ovozni kuchaytirib beradigan joydir. Og’iz bo‘shlig‘ida joylashgan a ’zolaming turlicha harakati va holati tufayli xilma-xil tovushlar hosil bo‘ladi. Nutq organlarining tovush hosil qilish paytidagi harakati va holati artikulatsiya degan atama bilan belgilanadi. Og‘iz bo‘shlig‘idagi eng aktiv organ tildir. Til o ‘zining harakatchanligi bilan tovush hosil qilishda boshqa nutq organlariga nisbatan kattaroq vazifani bajaradi. Til, lablar, yumshoq tanglay, kichik til (lak-luk), tovush boylamlari aktiv organlar deb; tish, qattiq tanglay, burun bo‘shlig‘i - passiv organlar deb sanaladi. Hiqildoq orqali o ‘tgan havo oqimi til, tanglay yoki ikki labning to ‘siqligiga duch kelib, shovqin hosil bo‘ladi. Og‘iz bo‘shlig‘i pastki harakati bilan keng va tor holatga o ‘tib turadi. Til bilan tanglayning nutq tovushi hosil qilishidagi harakatini aniq belgilash maqsadida bularning har biri bir necha qismga bo‘linadi: til oldi, til o ‘rtasi va til orqasi; tanglay oldi yoki qattiq tanglay va tanglay orqasi yoki yumshoq tanglay. Til og‘iz bo‘shlig‘ida gorizontal va vertikal yo‘nalishlarda harakat qiladi: tilning oldinga - milkka va orqaga qarab siljib turishi gorizontal yo’nalishdagi, tanglayga tomon yuqori ko'tarilishi va undan past tushishi vertikal yo'nalishdagi harakatdir. So'zlash paytida lablar turlicha harakat qiladi: cho'chchayadi, pastki lab ustki labga yo tishlarga tegadi va hokazo. U yoki bu nutq organining tovush hosil qilishida aktiv qatnashgan qismi artikulatsiya o’rni bo’ladi. Masalan, tilning old qismi oldingi tish milkka tegishi yoki yaqinlashishi bilan “D’ ‘T’\ "SH” kabi tovushlar paydo bo’ladi, demak. bunday tovushlarning artikulatsiya o ‘rni til oldidir. Pastki labning ustki tishlarga sal tegishi bilan “F” tovushi hosil bo'ladi, “F” undoshning artikulatsiya o’ni lab va tishlardir. Artikulatsiya o’rni va usuli nutq tovushlarini tasvirlash, tasniflash, logopedik kamchiliklarni aniqlash, bartaraf etish muhimdir. Nutq apparatining tuzilishi va faoliyatida turli xil kamchiliklar kuzatilishi mumkin. Shulardan ayrimlarini êî Tib chiqamiz.