Maqsud Shayxzoda. Dars shiori: Dars rejasi: Takrorlash – bilimning onasi

Mavzu: Undoshlar tasnifi
Tovushlarning kichik, ulug’I,
Tovushlarning hidi-bo’yi bor.
Tovushlarning sovuq, ilig’I
Tovushlarning rangi ro’yi bor.
Maqsud Shayxzoda.
Dars shiori:
Dars rejasi:
1.Takrorlash – bilimning onasi.
2.Tovushlarda yashiringan sehr.
3.Kim epchil-u, kim chaqqon.
4. O’yla , izla, top.
5. So’zlar charxpalagi.
Undoshlar uch tomondan tasniflanadi:
I. Un va shovqinning ishtirokiga ko’ra;
II. Undoshlarning paydo bo’lish usuliga ko’ra ;
III. Undoshlarning hosil bo’lish o’rniga ko’ra .
I.Un va shovqinning ishtirokiga ko’ra tasnifi;
1)Jarangli undoshlar:
b, v, g, d, z, j, j, g’, y, m, n, ng, l, ,r,
2)Jarangsiz undoshlar;
p, f, k, t, s, sh, ch, x, q, h
b, v, g, d, z, j, j, g’,
p, f, k, t, s, sh, ch, q,
Jarangli va jarangsiz juftliklar:
Sonorlar:
m, n, ng, l, ,r,
II.Undoshlarning paydo bo’lish usuliga ko’ra tasnifi;
1.Portlovchi:
b, p, d, t, g, k, j, ch, m, n, ng, q
2.Sirg’aluvchi:
v, f, z, s, j, sh, y, l, r, g’, x, h
a) qorishiq; j (d+j)
ch (t+sh)
b) titroq : r
d) yon: l
e) burun: ng, n, m
Undoshlarning hosil bo’lish o’rniga ko’ra tasnifi:
1.Bo’g’iz undosh: 1ta –h
2.Til undoshlari: 18ta
1)Til orqa undoshlari:
a)Chuqur til orqa: g’, q, x
b)Sayoz til orqa: g, k, ng
2)Til o’rta undosh: y
3)Til oldi undoshi: d, t, z, s, j, sh, j, ch, l, n, r
3.Lab undoshlari 5 ta:
1) lab-tish: v, f
2) lab-lab: b, p, m
K
K
K
K
K
K
1
2
3
4
5
6
1.Kichkina uycha
2.Bug’doy chiqindisi
3.”Darkor” so’zining sinonimi
4.Tuproq qotishmasi
5.Xom paxta
6.Yordam nomi

2-topshiriq

• Biyron, paxta, Istat, bolg`a,
• madad, Manzura, faqat, qopqoq,
• jayron, majnun, toqat, qattiq,
• past, ozoda, pok,

Topshiriq.
Undosh fonemalarni sirg’aluvchilar, portlovchilar guruhlariga ajratib yozing.(Takrorlangan undoshlar yozilmaydi.)
Qani, ayt, maqsadining nimadir sening,
Nechun tilkalaysan bag’rimni, ohang,
Nechun kerak bo’ldi senga ko’z yoshim,
Nechun kerak, rubob, senga shuncha g’am.
Eshilib, to’lg’anib ingranadi kuy,
Qaylardan kelmoqda bu ohu faryod.
Kim u, yig’layotgan? Navoiymikan
Va yo may kuychisi Xayyommikan, dod!

3-topshiriq

• 1- guruh: vatandosh
• 2-guruh: qalamkash
• 3-guruh: mustaqillik

1.Nimalarni oltin qimmati bilan o`lchab bo`lmaydi : Ota - onaning duosini, mehrini, ota-ona yuzidagi nurni. Yana chin do`stni, yorning vafosini, farzandning kulgisini.
Tohir Malik.

4-topshiriq

• Kichik…

2.Inson bir-biri bilan subhidamda salomlashishi, ahvol so`rashi, bir-biriga omonlik, tinchlik tilashi, xushnud mulozamat hadya etishi ko`ngilni yayratadi va yaxshi kayfiyat bag`ishlaydi, shuningdek, ishtiyoqni oshiradi. Bu noyob ne`matdan barcha bahramand bo`lishi bag`oyat buyuk ishdir.
6.Gar gunoh orttirsang
o`zingga og`ir,
Vijdon azobida qovurilsang
bot-bot,
Hayhot ! Kimga borib dod
deysan, axir
Qayga bekinasan
o`zingdan, hayhot !
A.Oripov
O`g`lim ! Farzandingni bir ishni boshlashdan oldin “Bismillohir Rahmonir Rohim” deb aytishga o`rgat. Shuningdek , ovqatlanishdan oldin ham . Ayni o`rganadigan payti uni o`z holiga tashlab qo`yma, chunki parvarishsiz daraxtning mevasi bemaza bo`ladi.