Маoлумотнома

Harakatni oliy tartibda bajara olish – bu o’zlashti-rilgan, o’rganilgan harakatlarni oz kuch sarflab, sarflanadigan energiyani o’ta iqtisod qilib turmushda aniq qo’llay olishdir.

Bunday ijro malakasi shakllangan harakat malakasi asosida va nisbatan yuqori darajadagi maxsus bilimlar evaziga vujudga keladi. Aslida taolimning o’qitishning pirovard maqsadi ham harakatni oliy tartibda bajara olish malakasini shakllashtirishdir.

Xarakterli belgilari.

1. Oliy tartibdagi harakat ongning xizmat faoliyatini eng yuqori darajasi hisobidan bajara oladi. Xolatni oboektiv tahlili qila olish, vaqt difitsitini eotiborga olgan holda xolatni obhektiv taxlil kilib malakani shunday qo’llaydiki, u albatta eng yuqori samaraga olib keladi.

2. Harakat faoliyatini tashkillovchi harakat aktlarini avtomatlashgan holda, ongning nazorati ostida, kerak bo’lsa ko’nikmagan sharoitda korrektsiya talab qilinganda ham bajara oladi.

3. Oliy tartibdagi harakatni qila olish faqat to’la (bir butun) harakat faoliyatlarini bajarishdagina namoyon bo’ladi.

Oliy tartibda bajara olishning shakllanishi jismo-niy tarbiyaning amalliy ahamiyatini ifodalaydi va sport maho-ratini oshirishning rezervi hisoblanadi. Harakat malaka-lariga qo’yilayotgan talablarning xarakteri bajara olishning oliy tartibini uch turga ajratish imkonini beradi.

O’rganganidan, egallaganidan qila oladigandan, atrof muhitni talablari bilan muvofiq, parallel yoki turli xil ketma-ketlikda samarali foydalanish lozim bo’ladi. Masalan, yugurish malakasini tabiiy to’siqlardan oshishda qo’llash.

Bir vaqtning o’zida ikki yoki bir necha shakllangan malakalardan foydalana olish, masalan yugurib ketayotib uloq-tirish.

Ikki yoki bir-necha shakllangan malakalardan ketma-ket samarali foydalana olish. Masalan, dumbaloq oshishlardan so’ng muvozanat saqlash mashqlarini bajara olish.

Harakat malakasining shakllanishi va takomillashishi qonuniyatlari harakat faoliyatlarini o’qitishning har bir holatida namoyon bo’ladi. Lekin uning shakllanishi, takomil-lashishi va so’nishining davomiyligi (uzunligi) juda ham turlicha va o’quvchining qobiliyatiga, ayniqsa, malakaning o’ziga xos xususiyatlariga, o’qituvchining shaxsi va taolim metodi-kasining takomillashuviga, ortib borayotgan harakat tajribasi va h.k.ga bog’liqdir.