Маoлумотнома

Малакани ривожлантирмайдиган, уни кўникмага айлани-шида самара бермайдиганҳаракатларни хатоҳаракатлар деб қараш мавжуд. Айрим пайтларда буларҳақиқатанҳам хатоҳисобланса, бошқа пайтда хато категориясига кейинчалик такомиллашган, такомллаштирилиши лозим бўлганҳаракатларҳам киритилади. Умумий қабул қилинган «хатоҳаракатлар» деб аталмиш классификацияҳозирча тузилгани йўқ. Маoлум дара-жада кенг тарқалган, амалда кўпроқ қўлланилаётган В.В. Беле-нович томонидан тузилган хатолар классификациясиданҳозирги кунда кўпроқ фойдаланилади. Уларни аъамиятига кўра хато тушунчаларни классификация дебҳам аташ мақсадга мувофиқ бўлмай, жуфтланган, гуруъланган, шахсий белгисига эга бўлган атамалар тўплами десакҳам бўлаверади:
1.ҳаракат фаолиятидаги асосий (брусpяда «подoем разги-бом»ни бажаришда қўлни тирсакдан букиб қўйиш) ва умумий асосий бўлмаган хатолар (брусpядаги машқларни бажаришда қоматнинг тўғри тута билмаслик).
Айримҳолларда ўқитувчилар лозим бўлган натижаларга эришиш мақсадида биринчи гуруъ хатоларни тўғрилайдилар-у, умумий характердаги хатоларни назардан четда колдирадилар. Умумий характердаги хатолар мавжуд бўлса, ўқув материалининг шундай қисми такрорланиши керакки, унинг базасида навбат-дагисини ўргатиш имконияти юзага келсин.
2. Хусусий ва комплексли хатолар.ҳаракат малакасининг шаклланишини фазасида хусусий хатолар кам содир бўлади. Агарда бу хатолар жудаҳам қўпол бўлмаса, ўқитиш жараёнида катта тўсиқ бўла олмайди. Одатда, комплекслиҳаракатларда хатолар кўпроқ кузатилади.ҳаракат фаолиятини юзага келтирганҳаракат актлари сабаб ва оқибат билан узвийликга эга. Шу сабабли хатолар ўзаро шартлашгандек: бирининг орқасидан иккинчисини келтириб чиқариши таoлим жараёндаги кузатилганҳодиса.
3. Автоматлашган ва автоматлашмаган хатолар. Автомат-лашмаган хатолар кўпинча таoлимнинг бошланғич этапларида учрайди. Ўқитиш методикасининг мувофиқлиги натижасида уларни тузатиш унчалик қийин эмас, уларнинг кўпчилиги ўз-ўзидан йўқолиб кетиши амалиётда исботланган.
Автоматлашган хатолар нотўғриҳаракатларни кўп марота-балар такрорлаш натижасида пайдо бўлади. Бундай хатолар ўта турғун бўлиб, уларни тузатишда маoлум мураккабликлар юзага чиқиши мумкин.
Айримҳоллардаҳаракат фаолиятини такрорлаш вақтинча тўхтатилиши лозим бўлади, бу ўз навбатида, яримшарлар пўст-лоғидаги вақтли алоқаларнинг бир оз сусайишига олиб келади, сўнграҳаракат вазифасиниҳал қилишга янгича ёндашиш лозим бўлади. Автоматлашган хатоларни тузатишда, ўқувчиҳаракатни тўғри бажаришга уриниб бир оз ноқулайлик сезади. Лекин бундай торлик аста-секинлик билан ўтади,
4. Моъиятли ва моъиятсиз (аъамиятли ва аъамиятсиз) хатолар. Моъиятли (қўпол) хатолар деганда, машқ техникаси асоси-негизида содир бўладиган, техниканинг асосини бузадиган хатолар тушинилади. Уларни иложи борича тез йўқотилиши лозим, чунки улар таoлим жараёнига салбий таoсир кўрсата-дилар.
Моъиятсиз (майда) хатоларҳаракат фаолиятидан айримҳаракат актларига тааллуқли бўлиб, машқ қилиш давомида уларга нисбатан эoтиборсизроқ бўлиш мумкин. Аъамиятсиз хатога одатланиб қолиш,ҳаракат техникасини такомиллаштириш учун кейинчаликҳам тўсиқ бўлиши мумкин.