Маoлумотнома

9-БОБ. ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИНИНГ ТУЗИЛИШИ

Ъар қандайҳаракат фоалияти хақида таoлим бериш маoлум вақтни талаб қилади. Таoлимнингҳар бир этапи ўзининг хусусий ва айрим етакчи тушунчалари билан таoрифланади. Фақат вазифалар кетма-кет бўлсагина ўқитувчи таoлим усулиятини тўғри йўлга қўйиши, шу қаторда таoлим принципларини, тайёрлов ва йўлланма берувчи машқлардан фойдаланиши, усуллар ва усулиятларни мақсадга мувофиқ қўллай олиши мумкин. Таoлим жараёнининг тузилиши – хусусий вазифалар, принциплар, воситалар ва усулиятларнинг ўқитиш этапларидаги ўзаро нисбати турғун алоқалари орқали вужудга келади.ҳаракат фаолиятини ўргатиш жараёнида жисмоний тарбия таoлимининг тузилишида деб қаралади. Таoлим жараёнининг барча элемент-лари (хусусий вазифалар, йўлланма берувчи ва тайёрлов машқ-лари, усулиятлар ва бошқалар)ҳаракат фаолиятини ўргатиш-нинг якуний вазифаси билан боғлиқ. Агарда якуний вазифаҳаракат малакаси ёки олий тартибдагиҳаракат малакасини шакллантириш деб қўйилса, унда таoлимнинг тузилишиҳаракат фаолиятини таништириш, ўзлаштириш, мустаъкамлаш деган шартли равишдаги учта этапларга ажратилади.

Таoлимнинг уч этапга ажратилиши педагоглар амалиётида кўпроқ қўлланиб,ҳаракат фаолиятини нисбатан такомиллашган даражада эгаллашга имкон яратади. Лекин умумий жисмоний тайёргарликга оид айрим педагогик вазифалариниҳал қилишдаҳаракат фаолиятини кўникмага айлантириш мақсад қилиб қўйилмайди ва таoлим жараёнининг биринчи ва иккинчи этапларидан фойдаланилади холос.
Айримҳолларда таoлимнинг этаплариниҳаракат малакаси фазалари билан алмаштириб қўйилишига дуч келамиз. Фаза –ҳаракат малакаси шаклланишининг (вужудга келишининг) шарт-ли равишдаги биологик қонуниятларини ифодалайди. Этаплар педагогик жараёнининг шартли белгилари бўлиб жараёндаги педагогик ва биологик қонуниятларини акс эттиради ва унга таянади. Таoлимнингҳар бир этапининг узунлиги, давомийлигиҳаракат малакаси фазаларини шаклланишидек қатор фактор-ларга: шуғулланувчининг жисмоний тайёргарлиги,ҳаракат фао-лиятининг қийинлиги ва бошқаларга боғлиқ.
Таoлим жараёнининг тузилишини ўзгармас деб бўлмайди. Бу жараён фақат этаплар элементларнинг типик алоқаси бўлиб таoлимнинг умумий қонуниятларини ифодалайди ва аниқ вазифаларга қараб алмашиниши, ўзгартилиши мумкин. Лекин таoлимнинг барча этапларида ўқитувчи ўзлаштирилаётган фаолиятни ўқувчилар билан бирга таълил қилади, баъолайди ва хатоларни тузатади.