352
LOGOPEDIYALIQ KURSLARDA BALALARDIN` SO‘YLEW KEMSHILIKLERIN
JOQ ETIW
Kalibayeva G.N.
NMPI defektologiya ta`lim jo‘nelisi studenti
Ilmiy basshi: Tasbayeva G.M.
NMPI defektologiya ta‘lim kafedrasi oqitiwshisi
Annotatsiya:
Bul maqalada balalar seslerdıń aytılıwın korrekciya qiliw boyınsha jumıslar
individual ra`wishte de ámelge asırılıwı múmkingi, logoped individual jumıslardı logopediyalıq
kurslardaǵı toparlı shınıǵıwlarǵa qatnaytuǵın hám dislaliya, rinolaliya, dizartriya kemshiliklerine
iye bolǵan balalar menen shólkemlestiriliwleri haqqinda ayttip o‘tilgen.
Tayanish so‘zler:
balalar, dislaliya, rinolaliya, dizartriya, awizeki so‘ylew
Logopedik bólimler ulıwma orta bilim beriw orınlarında baslawshı klass oqıwshılarınıń pánler
boyınsha oqıw dástúrlerin ózlestiriwlerinde tosqınlıq etetuǵın sóylew kemshiliklerin joq etiw,
fizikalıq hám psixikalıq rawajlandırıwdaǵı kemshiliklerdi korrekciyalaw, oqıwshılardıń awızeki
sóylewdegi kemshiliklerin joq etiwde , olardıń fizikalıq, intelektual, mánawiy hám ádep-ikramlıq
tárepten kamal tabiwinda pedagoglar hám oqıwsshılardıń ata-anaları yáki olardıń ornın basatuǵın
shaxslarǵa járdem kórsetiw ushın shólkemlestirilgen.
Kóp jıllıq tájriybelerdiń kórsetiwinshe, logoped uzliksiz hám toqtawlarsız korrekcion jumıs
alıp barıw ushın bilim hám tárbiya olıwshılardıń sanı 40 adamnan asıp ketpewi kerek yani 8
adamnan ibarat 5 topar. Oqıwshılar sanınıń artıp ketiwi korreksion jumıstıń sapasına tásir etedi hám
onıń nátiyjelerinıń páseyiwine alıp keledi. Logoped kurslarǵa qatnawshı oqıwshılardıń eń kem
muǵdarı 30 adamnan ibarat bolıwı múmkin yani 6adamnan ibarat 5 topar.
Logoped logopedik kurslarǵa qatnawshi balalardı tómndeǵishe gruppalarǵa bóledi:
Sóylewi tolıq rawajlanbaǵan yáki sóylewi tolıq rawajlanbaǵanlıǵınıń elementleri bar bolǵan
balalar toparı
Fonetiko-fonematik yáki fonematik sóylewinde kemshiligi bar bolǵan balalar toparı
Sóylewi tolıq rawajlanbaǵan balalar toparına sóylewinde lekksikalıq-grammatikalıq, fonetika-
fonematikalıq yáki fonematikalıq táreplerine de baylanıslı sóylewi qáliplespegen yáki kemshiligi
menen tuwılǵanlar 1-klass oqıwshılarına biriktiriledi.
Ámeliy tájriybelerdıń kórsetiwinshe, sóylewdıń tolıq rawajlanbaǵanlıǵı rawajlanbaǵan yáki
sóylewi tolıq rawajlanbaǵanlıǵınıń elementleri bar boǵan 1-klass oqıwshılardan ibarat balalar
toparın hám de fonetiko-fonematik yáki fonematik sóylewinde kemshiligi bar bolǵan balalar toparın
birden bir toparǵa biriktiriw mumkin emes, sebebi olar sóylew kemshilikleri menen birge
psixologiyalıq hám fiziologiyalıq ózine tánligi, sonday-aq, klasta oqıw jılı dawamında ózlestiretuǵın
oqıw materialları menen de parıqlanadı.
Oqıw jılı dawamında logopedik kurslarda 5-6 topar shuǵıllanadı. Toparlardaǵı oqıwshılardıń
sanı 6-8 adamnan ibarat boladı. Korrekciyon jumıslarda topar bolıp islesiwler áhimiyetli bolıp
esaplanadı.
Logopedik kurslarǵa tiykarınan mektep sabaqlıqların sapalı ózlestiriwge tosqınlıq qılıp atırǵan
sóylew kemshiliklerine iye bolǵan barlıq 1-klass oqıwshıları kirgiziledi. Eger logoped buǵan erise
alsa, 2 hám 3-klasslardaǵı ózlestire almawshılıqlar keskin túrde kemeyedi.
Toparlarǵa biriktirilgen oqıwshılar jasınan kelpip shıqpaǵan halda seslerdı aytıwdaǵı
kemshiliklerine qaray biriktiriledi, máselen, juwısınqılardı korrekciya qılıw ushın bir topar,
sonorlardı korrekciya qılıw ushın bir topar h.t.b. logoped zárúr dep tapsa oqıw jılı dawamında
oqıwshılardı bul topardan ana toparǵa alıp ótiwi múmkin. Seslerdı aytıwdı korrekciya etiw boyınsha
toparlarda birge islesiw shınıǵıwları menen parallel ráwishte, birgelikte alıp barıladı.
Mektep logopediyalıq kurslar ı logopedtiń ishinde logopediyalıq kurslarǵa
qabıl etilgen balalardıń ata-anaları úlken kómekshi bolıp esaplanadı.
Logoped eń dáslep ata-analar menen sentyabr ayınıń ortasında, toparlardı dúzip alǵannan
keyin ushrasadı. Tájriybelerdiń kórsetiwinshe, ata-analardıń kópshiligi logoped-oqtıwshılardıń ne
353
isleytuǵının bilmeydi. Bunnan tısqarı, ayrım ata-analar olardıń balaları logopediyalıq kurslarǵa
shaqırılǵanına natuwrı kózqaras bildiredi hám usı tiykarda kelispewshilikler kelip shıǵadı.
Mine usınday kelispewshiliklerdiń aldın alıw maqsetinde logoped sentyabr ayınıń basında
baslawshı klass oqtıwshıaı tárepinen shólkemlestirilrtuǵın ata-analar jıynalısına qatnasadı hám
óziniń jumńsń menen tanıstıradı. Logoped sóylew kemshiligi tek seslerdı durıs ayta almaw emes,
seslerdiń barlıǵın durıs ayta alatuǵın oqıwshılarda da jazıw hám oqıwǵa tosıq bolatuǵın fonetika-
fonematikalıq, leksika hám grammatikalıq kemshilikleriń gúzetiliwin, bunıń nátiyjesinde oqıwshı
barlıq pánlerdi ózlestiriwge qıynalıwın ata-analarǵa túsindirip beriwi kerek. Mine usınday ápiwayı
bolıp kóringeni menen de, balanıń mektep dástúrlerin ózlestiriwde áhimiyetli esaplanǵan
kemshiliklerdı logopediyalıq kurslardaǵı shınıǵıwlar nátiyjesinde aldın alıw múmkin ekenligin ata-
analarǵa túsindiriwi zárúr.
Do'stlaringiz bilan baham: 
