367
changol’’(Changol sirlari) ‘’asnovi’’asarida shunday deyilgan.’’Yorab nasibamni muzffar ayla,
Medamni suv ila munavvar ayla’’. Ibn Kamolposhshoning ‘’Nigoriston’’ kitobida yeyish-yashash
uchundir, yashash esa yeyish va o’z- o’zini g’aflatga solish uchun emas deyilgan. Ozgina ovqatga
qanoat qilib yurgan kishi kam kasal bo’ladi . Qayum Nosriyning ‘’Favokih al-julaso’’ (Do’st
bog’ining mevalari) nomli kitobida xazifa aytadi;(Kimning yeyishi oz bo’lsa,tanasi sog’ bo’lasdi,
yana oz yegan odamdan salomatlik yuz o’girmaydi ),deb yozganlar ,(yaniykin ko’p ovqat istemol
qilgan kishi turli kassaliklarga ko’p duchor bo’ladi. Bundan tashqari ,ovqatni ko’p yegan kishining
dil ko’zi berkiladi, mulki esa xarop bo’ladi). Deb juda qimmatli ma’lumotlarni yozib
qoldirganlar.Ota- bobolarimizning bu boradagi ayrim fikrlarini keltirdik holos.Yokiy insoning
sog’lom bo’lishiga yordam beruvchi usullar ko’proq ruhiy qo’llab- quvatlash ,rag’batlantirish
usullari, yokiy jismoniy faollikka ehtiyoj sezgan insoni jismoniy faolligini oshirishlarga muhtoj
bo’ladi va bunday insonlarni tanlab ularga e’tiborni qaratish biz tibbiyot xodimlarining asosiy
vazifalaridan biridir . Xilma-xillikni miqdoriy baholash uchun esa ma‘lumotlar miqdori bo‘lishi
zarur. Bu ma‘lumotlar aholini ommaviy anketa so’rovi va instrumental tekshirishlar natijasida
olindi.Unga ko’ra insonning tana tuzilishi irsiy omil, tashqi muhit omili va turliy kassaliklarning
asaratlari ta’srda o’zgarishga yuz tutganligi aniqlandi. Izlanishlarimiz shuni ko’rsatdki . Bir xil
hududa yashovchi va bir xil faoliyat bilan shug’illanuvch( o’rta yoshdagi) insonlarning 60%
antopametrik o’lchovlardagi ko’rsatkichlari o’xshash . Ularning hayot tarzi, mexnat faoliyati juda
bi-briga yaqin bo’lgan va tashqi muhit omili ham bir xil bo’lgan insonlardir. Bir xil hududa
yashovchi va bir xil faoliyat bilan shug’illanuvch insonlarning 15% antopametrik o’lchovlardagi
ko’rsatkichlari farqliy bu insonlar garmonalrining funksiyalari buzilishi natijasida(Akromegaliya
,gigantizim,nanizm va semizlik ..) tana tuzlishi, ayrim organlarining xossalari va antropametrik
ko’rsatkichlari o’zgarishi aniqlandi. Bir xil hududa yashovchi va bir xil faoliyat bilan
shug’illanuvch insonlarning 5% antopametrik o’lchovlardagi ko’rsatkichlari farqliy bu insonlar
nogarmonal (viruslar..)funksiyalarining buzilishi yaniy turli xil kassaliklar natijasida tana tuzlishi
ayrim organlarining xossalari va antropametrik ko’rsatkichlari o’zgarishi aniqlandi. Bir xil hududa
yashovchi va bir xil faoliyat bilan shug’illanuvch insonlarning 20% antopametrik o’lchovlardagi
ko’rsatkichlari farqliy bu insonlar spontan hosil bo’luvchi turliy avariyalar va irsiy moilligi
(qarindosh urug’lig)mavjud bo’lgan insonlarning antropametrik ko’rsatkichlari o’zgarishi aniqlandi.
Bundan ko’rinib turibdikiy aholimizning ko’p qismi yaxshi sharoyitda istiqomad qilmoqda. Sababi
tana vazni turli fakt omillari ta’sirida o’zgarishga uchragan yoki tana vazni yetishmovchiliklari
mavjud bo’lgan insonlar guruhi (och qolayotgan insonlar) uchramadi.Insonlarning mexnat faoliyati
o’z navbatida tana tuzilish bevosita emas bilvosita bog’liqligi diqatimizdan qochirmasligimiz
kerak.Insoning rivojlanishida va parvarishida biologik,psihologik va ijtimoiy extiyojlarini
qondirilishga qratishimiz zarur.
Tibbiy Terminlar;
Antropometriya- kelib chiqishi yunoncha "antrhopos", ya'ni "odam", "metron" esa "o'lchov"
degani ma’noni anglatadi .
Antropametr-odam bo’yini o’lchovchi asbob metr.
goniometr -burchakni o‘lchovchi asbob.
Mandibulometr-jag‘ni o‘lchovchi asbob.
Antropologiya- esa( antropo –odam yunon va logiya-ta’lmot) – odamning kelib chiqishi va
evolyutsiyasi, odamzod irqlarining paydo bo‘lishi, odamning tana tuzilishidagi normal farq-tafovut,
o‘zgaruvchanlik haqidagi fan.
Morfologiya- odamning jismoniy tuzilishidagi belgilarning yosh, jins, kasb va tashqi
sharoitga qarab o‘zgarishini tushuntirib beruvchi fan.
Irqshunoslik (etnik .) - Irqshunoslik odamzod irqlarining kelib chiqish davri va sabablarini
o’rganadigan va o’tgatadigan fan.
Do'stlaringiz bilan baham: