|
11.2. Insonparvarlik – inson va jamiyat ma’naviy
qiyofasining mezoni
Vatanparvarlik tushunchasi insonparvarlik tushunchasi bilan
uyg‘undir. Vatanparvarlik uchun intilish, kurashning zaminida inson-
parvarlik yotadi.
Insonparvarlik bu o‘zbek xalqi milliy ruhiyatining ajralmas
fazilatidir. U purma’no va sermazmun tushunchadir. Insonparvarlik
o‘zbek xalqining ajralmas xislati tarzida ko‘zga tashlanadi. Qur’oni
Karim insonparvarlik g‘oyalari asosiga qurilgan. Muhammad
alayhissalom (s.a.v.) hadislari shu g‘oyalarga boy hikmatlar majmuasi
sanaladi. Insonparvarlik kishilarning bir-biriga hurmatida, qadr-
qimmatida, mehr-shafqatida, diyonatda, o‘zaro ko‘maklashuvida,
hamdardlikda, boshqalar qayg‘usiga sherik bo‘lib, quvonchidan va
246
baxtidan sevinishda, xalq baxti va yutuqlaridan faxrlanishda
ko‘rinadi.
O‘zbek xalqining turmush tarzi, mehnat faoliyati, o‘zaro
munosabatlari, hamkorlik, hamdardlik, vafodorlik, bir-biriga
suyanishi, yaxshi qo‘shnichilik, bolajonlik, ota-onaning bolaga,
bolaning ota-onaga hurmati, sadoqati kabi qadriyatlari insonparvarlik
g‘oyalari bilan sug‘orilgan. O‘zbek xalqi bir umr mehr-shafqatli
bo‘lgan, barchaga yordam qo‘lini cho‘zgan. O‘zbek xalqi o‘zining
insonparvarligini fashizmga qarshi kurash yillarida yetim bolalarning
boshini silab, o‘z tarbiyasiga olib yorqin namoyon etdi.
O‘zbek xalqi doimo umuminsoniyat dardini kuylab kelgan. Al-
Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino, az-Zamahshariy, Pahlavon
Mahmud, Alisher Navoiy, Ogahiy asarlaridagi g‘oyalar -
insonparvarlik ruhi bilan ajralib turadi. Xususan, Navoiy ijodida
insonparvarlik alohida ahamiyat kasb etadi. Uningcha, vatanga,
xalqqa sadoqat eng avval uning taqdiri ustida g‘amxo‘rlikdan iborat.
Insonga nisbatan beparvolik, uning
taqdiri va baxtu saodati uchun
g‘am chekmaslik sharafli insonga tamomila yotdir. Navoiyning
barcha-barchani
insonga
g‘amxo‘r
bo‘lishga
chaqirgan,
insonparvarlikni kuylagan quyidagi bayti asrlar osha hammamiz
uchun ibrat yanglig‘ yangrab turibdi:
Odami ersang, demagil odami,
Oningkim, yo‘q xalq g‘amidin g‘ami
1
.
Mustaqil O‘zbekistonimizning butun siyosati insonparvarlik
g‘oyalari bilan sug‘orilganligi har birimiz uchun faxrdir. Respublika-
mizda inson huquqlari va demokratiyaga oid masalalar maxsus
qonunlar bilan belgilab qo‘yilgan.
Prezidentimiz va O‘zbekiston davlatining eng ulug‘vor va
insonparvarlik g‘oyalaridan biri - ichki va tashqi tinchlik siyosatidir.
Inson tug‘ilgan ekan, u yashashi kerak. Yashash uchun tinchlik zarur.
Demak, davlatimizning tinchlik siyosati insonparvarlik siyosati
mazmuni bilan sug‘orilgan.
O‘zbekiston davlatining ekologik siyosati ham chuqur insonpar-
varlik mazmuniga ega. Ekologiya zararlansa, salomatligi yomonla-
shadi. Inson nosog‘lom ekan, bu jamiyatdagi nosog‘lomlikni keltirib
chiqaradi. Mamlakatimizda «Sog‘lom avlod uchun» Davlat dasturi-
1
Каримов
И
.
А
. «
Юксак
маънавият
-
енгилмас
куч
».
Т
.: «
Маънавият
» 2008. 90-91
бетлар
.
247
ning ilgari surilganligi insonparvarlikka qaratilgan katta tashabbusdir.
Mustaqil O‘zbekiston o‘z xalqining salomatligiga milliy boylik
sifatida qaraydi.
1992-yil 8-dekabrda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi-
ning Konstitutsiyasi o‘zining insonparvarlik g‘oyalari bilan ajralib
turadi. Bu haqda Islom Karimov shunday yozadi: «Shu ko‘hna zamin
odamlari ko‘nglida ustuvor bo‘lgan adolat, haqiqat, iymon, mardlik,
tantilik, bag‘rikenglik kabi ulug‘ xislatlar bu muborak hujjatdan
munosib o‘rin olgan». Bu tarixiy hujjatda insonparvarlik o‘z ifodasini
to‘la topgan. Konstitutsiyamizning 39-moddasida «Har kim
qariganda,
mehnat
layoqatini
yo‘qotganda,
shuningdek,
boquvchisidan mahrum bo‘lganda va qonunda nazarda tutilgan
boshqa hollarda ijtimoiy ta’minot olish huquqiga ega. Pensiyalar,
nafaqalar, ijtimoiy yordamning boshqa turlari miqdori rasman
belgilab quyilgan tirikchilik uchun zarur eng kam miqdordan oz
bo‘lishi mumkin emas» deb yozib qo‘yilganligi fikrimiz isbotidir.
Davlatimizning asosiy qonuni o‘zining insonparvarlik kafolati
ustuvorligi tufayli xalq oldida katta obro‘-e’tiborga ega.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti ilgari surgan islohotlarning
muhim tamoyillaridan biri ijtimoiy siyosatga qaratilgani bilan ajralib
turadi.
Bugun yurtimizda amalga oshirilayotgan islohotlar shunchaki
islohot uchun emas, aynan inson uchun, uning farovon hayoti uchun
xizmat qiladi.
Mustaqil respublikamiz fuqarolari, xususan yoshlari ruhiyatida
vatanparvarlik va insonparvarlik tuyg‘ularini shakllantirish, ularni
rivojlantirish huquqiy demokratik, adolatli fuqarolik jamiyatini barpo
etishning muhim kafolati sanaladi. Shuning uchun yoshlarda
vatanparvarlik va insonparvarlik tuyg‘ularini shakllantirish tarbiyaviy
ishimizning muhim yo‘nalishlaridan biri bo‘lib qolmog‘i lozim.
O‘zbekiston barcha sohalarda birinchi galda insoniylik va
insonparvarlikning yuksak mezoni va talablari asosida siyosat olib
bormoqda. Mamlakatimiz Konstitutsiyasi va qonunlari, yurtimizdagi
tub islohotlar, avvalo, insonni ulug‘lash, uning manfaatlarini himoya
qilishga qaratilgani, xalqimiz ma’naviyatiga, milliy qadriyat va
an’analarimiz rivojiga berilayotgan e’tibor, bu boradagi keng ko‘lamli
ishlar insonparvarlikning amaldagi yorqin ifodasidir.
248
Do'stlaringiz bilan baham: |
