Ma’mur qahhorov

rivojlanish spiralsimon
xarakatdir, deyish mumkin.
Yuqoridagilardan xulosa shuki, rivojlanish bir chiziqli va muqarrar 
jarayon emas. Ilgarilanma xarakat o‘zgarishning bir yo‘nalishi, xolos.
O’zgarishning boshqa yo‘nalishlari qatoriga regress (orqaga ketish), 
depressiya(turg’unlik) ham kiradi, shu ma’noda, rivojlanish, 
yuqoridagi o‘zgarishlardan farqli o‘laroq, ilgarilab borish va 
cheksizlikka intilishdir. Atoqli rus mutafakkiri V.G.Belinskiy ta’biri bilan 
aytganda, intilishsiz o‘sish ham, taraqqiyot ham bo‘lmaydi.
«Taraqqiyot,- degan edi buyuk nemis tabiatshunosi E.Gekkel, -tabiiy 
qonun, u uzoq vaqt davomida inson kuchi, zolimlar quroli va 
ruxoniylar qarg‘ishi bilan buyuk tuyilishi mumkin emas».Darhaqiqat, 
rivojlanish izchil ilgarilanma xarakat tufayli mavjud.
Taraqqiyotning to‘xtab qolishi jamiyatning sekin-asta nurashi 
degani. Buyuk olim N.G.Chernishevskiy «taraqqiyotni rad etmoqlik, 
xuddi tabiat qonunlarini rad etish kabi bema’nilikdir» deganida, 
shubhasiz, haq. Dialektika qonunlari rivojlanishga peshvoz chiqishi, 
uni idrok etish va tushunishga yordam berishi bilan yanada 
qimmatlidir. 
Borliqdagi 
umumiy aloqadorlik va rivojlanishni dialektika 
qonunlaridan tashqari uning kategoriyalari ham ifodalaydi.
Kategoriya
(yunon. «ko’rsatma», «guvoxlik») mantiqiy-gnoseologik va 
prakseologik qimmatga ega umumiy tushunchadir.Aksariyat falsafiy 
kategoriyalar juftlikda bo‘lib, narsa-xodisalarning ichki tabiati va 
mohiyatini aks ettiradi. Ana shunday umumiy tushunchalar qatoriga 
ayrimlik va umumiylik, mohiyat va hodisa, mazmun va shakl, sabab 
va oqibat, imkoniyat va voqelik, zaruriyat va tasodifiyat kabi 
kategoriyalarni kiritish mumkin. Endi ushbu kategoriyalar xususida 
qisqacha to‘htalaylik.