Ma’mur qahhorov

Miqdor
o‘zgarishlarining sifat o‘zgarishlariga o‘zaro o‘tishi qonuni 
rivojlanish qay tarzda yuz berishini, yangilikning kelib chiqish 
«mexanizmi»ni ko‘rsatadi. Bunda miqdoriy o‘zgarishlar ta’sirida, 
avvalo, predmetning ayrim xossalari o‘zgaradi, so‘ngra, miqdor 
o‘zgarishlari ma’lum darajaga etgach, eski me’yor buzilib, predmetni 
aynan shu predmet qilib turgan muhim xossalar yig’indisi, ya’ni sifat 
ham o‘zgaradi. Masalan, harorat asta-sekin oshirib borilib, yuz 
darajaga etganda suv qaynay boshlaydi, bunda u o‘z sifat holatini 
o‘zgartirib, yangi sifat holatiga – bug‘ holatiga o‘tadi, nol darajada 
esa suv molekulalarining xolati shunday qayta tuziladiki, suv yana 
boshqa sifat holatiga, ya’ni, muzga aylanadi. Demak, suv, bug‘, 

---

muz – bular bir narsaning turlicha miqdoriy o‘zgarishlar ta’sirida 
yuzaga keladigan uch xilma-xil sifat holatlaridir.
Agar miqdoriy o‘zgarish sezilarli bo‘lmasa, miqdor bilan sifatning 
birligi bo‘lmish 
me’yor
buzilmaydi. Qachonki miqdoriy o‘zgarishlar 
sezilarli bo‘lganda miqdor ham, sifat ham o‘zgarishga uchrab, yangi 
miqdor va sifat, demakki, yangi me’yor yuzaga keladi. Yangi me’yor 
esa, yangi narsa paydo bo‘lganini bildiradi. Masalan, suv 
molekulasiga yana bir atom qo‘shilsa, u boshqa moddaga aylanadi.
Me’yorni bilish va unga rioya qilish hamma joyda kerak. «Me’yorni 
bilmasang, eng yoqimli narsa ham behad yoqimsizga aylanadi», 
degan edi buyuk yunon mutafakkiri Demokrit. Narsa – hodisalarning 
miqdoriy jixatlari matematik usulda hisoblanadi, ularning sifati esa 
xossalar orqali o‘rganiladi. Xalqimizning ajoyib naqliga ko’ra, 
hamma yerda o‘ziga yarasha toshu-tarozi bor. Miqdor 
o‘zgarishlarining sifat o‘zgarishlariga o’zaro o’tishi qonuni «Toma-
toma ko‘l bo‘lur», «Qimirlagan qir oshar», «Oz-oz o‘rganib dono 
bo‘lur» singari amaliy ahamiyatga molik xulosalar chiqarish uchun 
asos bo‘lib xizmat qiladi.