Ma’mur qahhorov

Qarama-qarshiliklar birligi va kurashi qonuni
rivojlanishning manbai 
nimada ekanligini ko‘rsatib berishi bilan qimmatli. Mazkur qonunga 
ko‘ra, bunday manba narsa-xodisalarning o‘z ichki tabiatida, 
ularning qarama-qarshi tomonlari, xossalari, jixatlari o‘rtasidagi 
kurashdan, ya’ni ziddiyatdan kelib chiqadi. Masalan, jonli tabiatda 
xukmronlik qiluvchi ikki tomon – irsiyat va o‘zgaruvchanlikning o‘zaro 
kurashidan yangi-yangi turlar paydo bo’ladi. Shunga o‘xshash 
jamiyatda turli-tuman g‘oyalar, mafkuralar kurashi natijasida haqiqat 
ayon bo‘ladi. Yangilik hamma joyda va hamma vaqtlarda ikkinchi 
tomon bo‘lmish eskilik bilan doimiy kurash olib borish natijasida ming 
mashaqqat bilan yashash xuquqini qo‘lga kiritadi. Bu esa keyingi 
rivojlanish uchun zamin yaratadi. 
Yuqoridagi misollardan kelib chiqadigan falsafiy xulosa shundan 
iboratki, qarama-qarshiliklar bo‘lmasa, ular o‘rtasida kurash amalga 
oshmasa, xech qanday o‘sish, o‘zgarish yuz bermaydi. Demak, 
qarama-qarshiliklar, bir tomondan, biri - ikkinchisini inkor etadi, 
ikkinchi tomondan, biri - ikkinchisisiz yashay olmaydi ham, ya’ni bir-
birini taqozo etadi. Ziddiyatning qarama-qarshi tomonlari o‘zaro 
mosligi, 
birligi 
kurash 
yangi 
bosqichda, 
yangi 
shaklda 
boshlangunicha vaqtinchalik, o‘tkinchi xarakterda bo‘ladi, ularning 
o‘zaro kurashi esa doimiydir. Shu sababli ushbu qonun «qarama-
qarshiliklarning birligi va kurashi qonuni» deb yuritiladi. 
Ijtimoiy xayotni oladigan bo‘lsak, kishilarning turli guruhlari, sinflari, 
siyosiy partiyalar o‘rtasida ixtiloflar bo‘lishi tabiiy xol, ammo bu 

---

ixtiloflar muqarrar ravishda jamiyatning xalokatli larzalarni boshdan 
kechirishi bilan hal etilishi shart emas. Ijtimoiy ziddiyatlarni bartaraf 
etishning madaniylashgan, oqilona siyosiy yo‘llari mavjud. Masalan, 
murosai-madora, kelishuv va o‘zaro yon berish.
Xo‘sh, qarama-qarshiliklar qayerdan paydo bo‘ladi? Tafovutlardan.
Narsa-hodisalarning boshqa narsalar bilan taqqoslanganda ko‘zga 
tashlanadigan shunday tafovutlari bo‘ladiki, bu bir qarashda 
nomuhimdek tuyulgan tafovutlardan keyinchalik muhim xayotiy 
tafovutlar, ulardan esa qarama-qarshiliklar o‘sib chiqishi mumkin.
Qarama-qarshiliklarning o’zaro murakkab munosabati esa 
ziddiyat
deyiladi. Qarama-qarshiliklar ziddiyat bosqichiga o‘tib, inson va 
jamiyatga zarar etkazmasidan ularni payqash va hal qilish o‘ta 
muhim amaliy ahamiyatga molik. Bu davlat va jamiyat boshqaruvi, 
rahbarning donoligiga, voqealarni oldindan ko‘ra bilishiga ko‘p 
jixatdan bog‘liq.
Dialektikaning uchinchi qonuni –